Z wykładów konferencyjnych wynika, że relacje mieszkańców różnych narodowości na pograniczach nie należą do łatwych. Szczególnie dotyczy to Kresów Wschodnich, ale, jak słusznie zauważył podczas swojego wystąpienia dr Józef Szymeczek, relacje między Polakami a Czechami na obszarze Zaolzia również czasem wymagają cierpliwej dyplomacji, by osiągnąć wspomniane w tytule konferencji zrozumienie i tolerancję. Mam również wrażenie, a poparło je wystąpienie dr. Józefa Dziąsko z Kłodzka, że Polacy do dziś nie przepracowali historii powojennej związanej z przyznaniem Polsce w wyniku konferencji poczdamskiej tzw. ziem odzyskanych. We współczesnej polskiej literaturze fachowej, a szczególnie w literaturze pięknej na próżno szukać publikacji, których tematem byłoby życie polskiej ludności napływowej na tych ziemiach od 1945 roku do dzisiaj. Konferencja „Ku zrozumieniu i tolerancji” uzmysłowiła mi jeszcze jedno: ile energii, czasu i mistrzowskich działań dyplomatycznych należy wkładać w to, by zrozumienie i tolerancja były obecne na pograniczach i w relacjach międzypaństwowych. W tych niespokojnych czasach, w których przed spójną Europą stoi wiele wyzwań, to właśnie dbanie o dobre kontakty z sąsiadami oraz integracja są najważniejsze, a nie separacja i umacnianie własnych fortyfikacji.