Prace nad wydawnictwem zyskały status tzw. sterowanego projektu Rady Kongresu Polaków. W efekcie zyskał on dofinansowanie w wysokości 24 tys. koron z Funduszu Rozwoju Zaolzia. Pieniądze pozwoliły na wydanie publikacji, której generalnym tematem jest nauczanie historii na różnych pograniczach, nie tylko czesko-polskim.

„W dziejach wielu państw i narodów ważne miejsce zajmuje problem pograniczy, obszarów współistnienia, zderzeń i wzajemnego przenikania się narodów, wyznań, języków, kultur, a więc i miejsc często o niełatwej, a nawet dramatycznej przeszłości. Niełatwe też były i są związane z nią badania, ich prezentacja czy wreszcie nauczanie historii i edukacja regionalna – piszą we wprowadzeniu do książki dr hab. Krzysztof Nowak i dr Józef Szymeczek. Naukowcy przypominają zarazem, że na codzienny dialog międzykulturowy miały i mają wpływ liczne emocje i często wykluczające się wizje ojczystej i regionalnej przeszłości. Od konieczności nauczania historii i dziejów ojczystych jak i regionalnych także tam, gdzie niejednokrotnie takie pojęcia, jak naród czy ojczyzna są różnie rozumiane, nie można jednak uciec.

Jak więc uczono, jak się uczy i jak uczyć historii ojczystej i regionalnej tam, gdzie stykają się ze sobą różnorodności; gdzie granice państwowe wielokrotnie się zmieniały, przecinając zwarte skupiska etniczne? Gdzie dochodziło i dochodzi do konfliktów. Gdzie zachodziły i nadal zachodzą skomplikowane procesy społeczne. Jak rozumiano dawniej regionalizm? Czemu miał służyć, a czemu ma służyć na pograniczach obecnie? Jak była i jest historiografia, polityka, i edukacja historyczna na pograniczach? Jak uczyć historii i problematyki regionalnej w szkołach mniejszości narodowych? To problemy i pytania, na które starają się m.in. odpowiedzieć autorzy publikowanych opracowań. Teksty (w językach polskim, czeskim i rosyjskim) zawarte w najnowszej publikacji Kongresu Polaków zostały podzielone na trzy działy: „Spojrzenie w przeszłość”, „W kręgu współczesnych narracji” oraz „Regionalizm w praktyce edukacyjnej”. 

W pierwszym z nich m.in. Krzysztof Nowak z Uniwersytetu Śląskiego prezentuje różne oblicza regionalizmu na polskich pograniczach etnicznych w XIX i XX wieku. W drugiej części Józef Szymeczek z Uniwersytetu Ostrawskiego opisuje aktywność edukacyjną na Zaolziu Kongresu Polaków w RC. Zdzisław J. Winnicki z Uniwersytetu Wrocławskiego analizuje obraz Polski i Polaków we współczesnych białoruskich podręcznikach szkolnych i akademickich. Arnold Kłonczyński z Uniwersytetu Gdańskiego zapoznaje czytelników z problematyką szkolnictwa mniejszościowego w krajach skandynawskich, z kolei Katarzyna Ruhland z Uniwersytetu Wrocławskiego podejmuje temat kontaktów polsko-niemieckich w graniczących ze sobą miastach Görlitz i Zgorzelec. Na tym przykładzie pokazuje ona, jak trudny bywa dialog na obszarach obciążonych bagażem wykluczających się wizji przeszłości.

Ostatni dział publikacji został poświęcony głównie praktycznej stronie edukacji regionalnej na pograniczach. Głos zabierają w nim także szkolni praktycy. I tak Anna Mlekodaj z Podhalańskiej Państwowej Uczelni Zawodowej w Nowym Targu prezentuje sposoby poszukiwania tego, co łączy, a nie dzieli na skomplikowanym, podobnie jak Zaolzie, pograniczu polsko-słowackim, natomiast Maria Ostrovschi-Chahula wprowadza w problematykę polonijną na rumuńskiej Bukowinie, analizując program nauczania przedmiotu „Historia i tradycje mniejszości polskiej”. Autorkami ostatnich dwóch tekstów, dotyczących Górnego Śląska, są z kolei Agnieszka Chlebek-Rolska i Joanna Bonarek. Przedstawiają one propozycje zajęć edukacyjnych związanych z regionalizmem na dawnym pograniczu prusko-austriackim, od Pszczyny po Godów – miejsc styku i kontaktów „Prusoków” i „Cysaroków”, katolików i ewangelików. 

– Prezentowane materiały nie wyjaśniają, rzecz jasna, wszystkich sygnalizowanych problemów, nie dają odpowiedzi na wszystkie stawiane pytania. Niewątpliwe jednak pogłębiają naszą wiedzę o niełatwych aspektach codzienności zwłaszcza tam, gdzie wciąż jeszcze historia bardziej dzieli niż łączy – przekonują Krzysztof Nowak i Józef Szymeczek.

 

Książka jest dostępna m.in. w Księgarni u Wirthów w Czeskim Cieszynie.