wtorek, 23 kwietnia 2024
Imieniny: PL: Ilony, Jerzego, Wojciecha| CZ: Vojtěch
Glos Live
/
Nahoru

Na posiónku pisane: Wogi ze Żuruli | 28.06.2021

Kroczómy wroz z Dankóm ku nizkij drzewiónce przicapniyntej przi lesie za Filipkóm. Mrużymy przi tym oczy, bo nóm óny jeszcze nie prziwykły na tyn posiónkowy blask po tym, co my wyszli z ciynistego koryta potóczka. 

Ten tekst przeczytasz za 5 min. 45 s
Fot. Michoł

 
Dzisio tu żodnego nima, ale zeszły pyndziałek tu oto z tego okna tyrczały wietrzóne zogłówki i pierziny. Z kumina sie unosił lehki dymek, na znak tego, że już sie warzi obiod dlo chłopów, co kónsek niżyj ścinali w lesie smreki, kierym wyrszczki pozusychały, czyli sie łoszepieliły, jako to nazwała pani Kantorowa – gaździna tu na Żuruli.

Od swoigo ziyncia już óna wiedziała, że sie tu za nimi stawiym. Usadziła mnie na ławie na przilepku przed chałpóm i prziniósła ukozać cały swój tutejszy archiw, czyli małóm czornóm handtaszke, z kierej pozwycióngała stary kancynoł, pore malutkich fotek swoich starzików i tatów, co też tu na Żuruli gazdowali, i stusek dokumyntów, przeważnie pozwolyń kansi z piyndziesióntych roków na dómowóm zabijaczke prosioka abo potwierdzyń o oddowaniu wyznaczónych ilości masła i wajec w ramach obowiónzkowych kóntyngentów. To masło sie oddowało zamiast mlyka, bo Żurula była za daleko od cesty, kaj jeździł mlyczorz, i tóż trzeba było mlyko nejprzód wirować na wirówce, ze śmietónki potym w drzewianej maśniczce stłóc masło, a na kóniec go oddować do sklepu na Kolybiskach. Pola i posiónków tu było przi chałpie szejść jochów. Joch czy inaczyj mórg to była powierzchnia, kieróm był zdolny zorać jedyn parobek z jednym kóniym od rana do wieczora. Austryjacki urzyndowy joch mioł powierzchniym 0,5755 hektara, czyli tym samym tu, na Żuruli, było cosi kole trzech i pół hektara pola. Sadzili tu ziymnioki, sioli pszynice i owies, chowali prosioka, kury, pore owiec, byczka abo jałówke i dwie krowy – na ostatek strokatóm Fazole i całóm czyrwónóm Jagode. Ty krowy musiały nie jyny mlyko dować, ale aji pole obrobić. Jeszcze by sie tu snodzi miało kansi dać nóść jarmice, kieróm sie im nakłodało na karki, coby mógły cióngnyć płóg, liniorz na ziymnioki abo aji wóz. Jak było kiery rok na Żuruli mało siana, to se go krowy musiały prziwiyźć aż z Barłoga, kiery leży miyndzy Soszowym i Cieślarym po drugij strónie doliny. Jeździło sie tam przez grónie, naokoło popod Stożek, czyli jakich piynć kilometrów w jednóm stróne. Ku jesiyni sie też z krowami zjyżdżało na dół na Kolybiska po mónke, szrót dlo prosioka, kapuste, kiero sie tu na Żuruli nie chciała urodzić, czy po inszy towar na zime. 

Potym mnie pani Milka okludziła po chałpie, kiero była przi jednym aji stodołóm i chlywym. W zadnij izbie, co kiejsi słóżyła jako kuchyń, stoi stary prosty piec, oblepióny glinóm, nabiylóny, z małym piekarszczokym i blachóm niziutko nad ziymióm. Przi warzyniu sie ku tej blasze naisto było trzeba fest zgibać, ale miało to aji swoje wygody. W zimie sie na ni w wielkim dwacecilitrowym garcu rozpuszczało śniyg, coby tak zyskać wode, kieróm trzeba było głównie na pojyni krów. I tóż tyn garniec z tym śniegym nie trzeba potym było tak wysoko dźwigać. Inaczyj tu na Żurule sie kiejsi wode nosiło z dołu. Jak było mokro, to sie chodziło oto jyny kónsek Pod Jawor, ale za sucha sie trzeba było po nióm spuszczać na drugóm stróne do Głymbokij Doliny. Na noszyni wody sie używało wogi, kiere do dzisio wiszóm na ścianie w tej czynści chałpy, co kiejsi słóżyła jako stodoła. Sóm óny wystrugane z drzewa tak, coby dobrze pasowały na ramióna człowieka i coby sie woga wody czym jak nejwiyncyj na nich rozłożyła. Na kóńcach ty wogi majóm krótki lańcuszki zakóńczóne drzewianymi kluczkami, na kiere sie zawiesiło uszy od wiader z wodóm. Wiela ludzkigo potu musiało wsiónknyć do tego kónska drzewa, coby sie udziyrżoł żywot na gróniu?! W lecie sie po wode chodziło jeszcze dobrze, a krowy też se same zeszły napoić. Nejgorsze to bylo ale w zimie za gołomrozio. Wtedy sie krów do Głymbokij Doliny już nie puszczało, bo by sie tam óny mógły rozrazić i po wode chodzili ludzie. Wiela razy już jyny kónszczyczek od chałpy człowiek uklejznył, spadnył, woda sie z wiader wyloła i trzeba było iść na dół jeszcze roz. W miydzyczasie wyloto woda namarzła i chodniczek sie stoł jeszcze bardziyj klejski. 

W roku 1964 tu na Żurule przikludzili elektryke, kiero ulżyła aji ludzióm aji Fazoli z Jagodóm. Już tu potym był wratek, kierym sie orało, wycióngało gnój na pole czy strómy z lasa. Potym tu nad chałpóm wykopali aji studnie w miejscu, kiere im ukozoł próntkorz Wojnar z dziedziny. Zdalo sie, że woda bydzie jakich 5-6 metrów głymboko, ale na kóniec trzeba bylo kopać metrów dwanost. Ale woda je. Człowiek sie ponikiedy musi pieknie nadrzić, coby se kapke ulżył.

Pani Milka mi jeszcze pozopowiadała, jako sie tu na Filipce kiere miejsca nazywały. Kaj bylo do Przechoda, kaj do Grapy, pod Smreki, do Fojta, do Szopy, do Małej Byrtuski, na Uchytówke czy na Pindorke po nowsiańskij strónie. Że tyn parów, kierym my tu przed chwilóm wyszli, sie nazywo Maciejów, to już mi kiejsi powiadoł Widynka od Widynki, ale od pani Milki żech sie dowiedzioł, jako ta nazwa powstała. Przi wielkich deszczach czy powodziach Maciejowym rwie woda i snodzi przi jednej z takich powodzi sie furmanowi, kiery sie Maciej nazywoł, spłoszył kóń i slecieli aji z wozym do tej snozy i utopili sie tam.

My sie ale Maciejowym wracać nie bedym. Chciołbych sie spuścić do Głymbokij Doliny, cobych widzioł jak daleko tu tóm wode nosili. Z poczóntku je jeszcze znać pomiyndzy starymi strómami chodniczek na dół, kónsek niżyj już sie ale przeciskómy przez młody gónszcz. Chodniczek buczkami zarosnył. Już jyny ty stare drzewiane wogi na Żuruli zostały na pamióntke tych starych czasów ludzkij utropy. 




Może Cię zainteresować.