Pierwsza fala Zaolziaków dotarła do Polski w wyniku trwającego w latach 1919-1920 czechosłowacko-polskiego konfliktu o Śląsk Cieszyński. Po podjętej w Paryżu 28 lipca 1920 r. decyzji o podziale Śląska Cieszyńskiego liczba uchodźców jeszcze się zwiększyła, osiągając skalę kilkunastu tysięcy osób. – Ludzie ci znajdowali schronienie zarówno w polskiej części Śląska Cieszyńskiego, jak i poza jego granicami, w obozie dla uchodźców w Oświęcimiu, a potem także m.in. w Bochni, Brzeszczach, Chrzanowie, Jaworznie, Krzeszowicach, Libiążu, Limanowej, Nowym Sączu, Tarnowie, Trzebini, Wieliczce – wylicza Krzysztof Szelong.

Najwięcej Zaolziaków osiadło w polskiej części Śląska Cieszyńskiego przyczyniając się do polonizacji takich miast jak Skoczów, Strumień czy Bielsko. – Obejmowali oni liczne eksponowane stanowiska. Wystarczy wspomnieć, że z Zaolzia wywodzili się trzej przedwojenni burmistrzowie Cieszyna, Jan Michejda z Olbrachcic, Władysław Michejda z Nawsia i Rudolf Halfar z Lutyni Polskiej – przypomina Krzysztof Szelong. 

 

 

 

W latach 20. XX wieku Zaolzie opuszczali najczęściej ludzie zaangażowani w akcję plebiscytową, którzy mogli się spodziewać represji ze strony władz. Obok rzeszy robotników wśród uchodźców znalazło się wielu przedstawicieli zawodów inteligenckich, oficerowie i podoficerowie wojska polskiego, urzędnicy, nauczyciele, studenci, duchowni, lekarze i prawnicy. Po 1922 r. wielu z nich, zwłaszcza urzędników i nauczycieli, zostało skierowanych na włączony do Polski Górny Śląsk, który był wcześniej pozbawiony rodzimej polskiej inteligencji. – Zaolziacy, znający śląską kulturę, gwarę i mentalność, łatwiej niż inni byli w stanie tę lukę zapełnić, gwarantując jednocześnie, iż będą się przyczyniać do polonizacji regionu – przypomina Krzysztof Szelong i dodaje, że powszechnie używane na Śląsku określenie „gorol” (którym Górnoślązacy obdarzają polskich przybyszów spoza Śląska) zrodziło się właśnie w tym czasie. – Odnosiło się zaś przede wszystkim do zaolziańskiego „desantu”, który pojawił się w tym czasie na Górnym Śląsku, i który, z perspektywy mieszkańców Katowic, Pszczyny czy Rybnika, mógł się rzeczywiście kojarzyć z górami – stwierdza Krzysztof Szelong.

 

 

Prof. Emil Chroboczek (1902-1978) z Dziećmorowic, specjalista w zakresie uprawy roślin związany ze Szkołą Główną Gospodarstw Wiejskiego. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

 

 

 

 

Po wojnie Zaolziacy osiedlali się m.in. w Puławach Górnych.

Na zdjęciu tamtejszy dom modlitwy. Fot. Wikipedia