Historia - Głos - glos.live

Paweł Stalmach, jakiego nie znacie. 200. rocznica urodzin słynnego działacza | 19.09.2024

Takich ciekawostek nie znajdziecie w internecie – co poróżniło Pawła Stalmacha z Andrzejem Cinciałą, jak Stalmach jest przedstawiany w literaturze pięknej, co Jan Matejko miał z nim wspólnego? Te i inne informacje zostały przedstawione w Muzeum Śląska Cieszyńskiego na konferencji naukowej z okazji 200. rocznicy urodzin jednego z największych działaczy społecznych i narodowych Ziemi Cieszyńskiej.

Ten tekst przeczytasz za 3 min. 15 s

Wojciech Święs przybliżył skrywający wiele tajemnic temat wizerunków Pawła Stalmacha. Fot. Łukasz Klimaniec

Twórca polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim, pierwszy prezes Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, założyciel „Tygodnika Cieszyńskiego”, dziennikarz i wydawca, krzewiciel polskości na Śląsku Cieszyńskim – Paweł Stalmach (1824 - 1891) był jedną z najważniejszych postaci w dziejach regionu. Z okazji 200. rocznicy jego urodzin (przypadała 13 sierpnia), w Muzeum Śląska Cieszyńskiego Macierz Ziemi Cieszyńskiej wspólnie z cieszyńskim oddziałem Polskiego Towarzystwa Historycznego zorganizowało konferencję naukową.

– Paweł Stalmach to wybitna postać. Przeciwstawiał się germanizacji Śląska Cieszyńskiego i walczył o równe prawa dla ludności polskiej i języka polskiego – podkreślił Cezary Tomiczek, prezes Macierzy Ziemi Cieszyńskiej. – Oświata stanowiła jego przedmiot szczególnej troski. Twierdził, że narodowość bez oświaty nie może się rozwijać i żyć. A oświata jest możliwa tylko w narodowej mowie i musi służyć dla dobra narodu – zaznaczył.

Michael Morys-Twarowski. Fot. Łukasz Klimaniec

Podczas konferencji wybrane zagadnienia poświęcone Pawłowi Stalmachowi przedstawili Agnieszka Laskowska („Lojalista czy buntownik? Paweł Stalmach wobec Wiosny Ludów”), Maksymilian Stańczak („Obraz Pawła Stalmacha w literaturze pięknej”), Wojciech Święs („Paweł Stalmach w źródłach ikonograficznych”), dr Michael Morys-Twarowski („Więzy krwi i serca. Paweł Stalmach genealogicznie i obyczajowo”) oraz dr hab. Grzegorz Studnicki („Paweł Stalmach jako pionier ludoznawstwa na Śląsku Cieszyńskim”).

Agnieszka Laskowska analizując postawę Pawła Stalmacha w 1848 roku oceniła, że jego postać cechował lojalizm w sferze publicznej i sprawach politycznych oraz… bunt w sprawach narodowych. Przywołała jego wiarę w koncepcję austroslawizmu i gorzkie rozczarowanie, jakie z nią się wiązało.Maksymilian Stańczak wyliczył, że o Pawle Stalmachu pisali Józef Lebiedzik z Piotrowic k. Karwiny w utworze „Brzaski odrodzenia”, ks. Emanuel Grimm w publikacji „Dwa orły śląskie” oraz Zofia Kossak w zbiorze opowiadań „Nieznany kraj”. Omówił, jak postać Stalmacha została przedstawiona przez tych pisarzy.

Fot. Łukasz Klimaniec

Wojciech Święs przybliżył skrywający wiele tajemnic temat wizerunków Pawła Stalmacha prezentując fotografie ze zbiorów Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Przybliżył jeden z najbardziej znanych portretów sygnowanych nazwiskami Jana Matejki, Floriana Cynka i Jana Styfi.

Dr Michael Morys Twarowski odnosząc się do genealogii Pawła Stalmacha opowiedział o swoich ustaleniach dotyczących jego przodków. Nawiązał też do relacji między Stalmachem, a Andrzejem Cinciałą, najpierw przyjaciół, którzy wybrali się w słynną pieszą wędrówkę do Krakowa po polskie książki, a potem ludzi, którzy czuli do siebie niechęć. Według badacza powodem ochłodzenia tych relacji była kobieta – Hermina Filipek, córka pastora z Ligotki Kameralnej, w której kochali się obaj panowie.
Do tematu wrócimy w papierowym wydaniu „Głosu”.