Wspominałem, że przypomnę dziś o Alfonsie Matterze – i nie będę gołosłowny. Czas najwyższy, można by rzec, ponieważ w ostatnim czasie robi się na jego temat głośno. Winnymi zamieszania są inicjatorzy upamiętnienia Mattera poprzez nadanie jego imienia jednemu z cieszyńskich rond. Czy zasłużenie? Jak najbardziej! Spieszę wyjaśnić dlaczego...

Czytaj więcej »»

Co za dużo, to niezdrowo. Tuzin folklorystycznych wypadów mógł znudzić osoby, które nie gustują w ludowej tematyce, więc zrobimy sobie od niej przerwę. Zapewne nie na długo, bo, po pierwsze, to moja specjalność, po drugie – nie wyczerpaliśmy jej potencjału. Na podróże śladami motywów w cieszyńskich legendach czy wizyty u narodów, które odznaczyły się w regionalnej frazeologii, przyjdzie czas. Nim skierujemy swoje kroki na inne szlaki, poświęćmy jednak chwilę na jeszcze jeden wątek...

Czytaj więcej »»

Nasze wędrówki śladami folkloru okazują się ostatnio raczej podróżami po historii aniżeli mapie. Czas to zmienić – dziś wątki biograficzne, których nie zabraknie, poprzedzimy wizytą w Ostrzeszowie, mieście powiatowym położonym w historycznej Ziemi Wieluńskiej.

Czytaj więcej »»

Czym są festiwale folklorystyczne? Okazją do promowania kultur reprezentowanych przez zapraszanych z całego świata gości, czy szansą na zarażenie tychże gości kulturą gospodarzy? A może tyglem, gdzie wszystko i wszyscy – przyjezdni, tubylcy, występujący i widzowie – miesza się, każdy zaś wyławia z niego coś dla siebie?

Czytaj więcej »»

Podejmując refleksję nad Kolbergiem i jego rzadką w Cieszyńskiem obecnością, uświadomiłem sobie jedną sprawę. Wszak Śląsk Cieszyński ma wśród ludoznawców swojego Oskara! Związanego z regionem przez większość życia, badacza kultury ludowej, rzetelnego historyka, a przy tym cenionego wychowawcę i duszpasterza, na którym można było polegać, jak na Zawiszy.

Czytaj więcej »»

Najbardziej rozpoznawalnym polskim etnografem jest Oskar Kolberg. Choć tak kategorycznie sformułowane tezy są dość ryzykowne, ta wydaje się akceptowalna. W polskość badacza nikt chyba nie wątpi – choć złośliwi mogliby się droczyć, że przecież jego rodzicami byli Francuzka i zniemczony szlachcic z Meklemburgii.

Czytaj więcej »»

Co ciągnie ludzi w góry? Natura, krajobrazy, chęć pokonywania własnych ograniczeń, kuligi, borówki, grzyby... Przyciąga sprzężona z tym wszystkim kultura góralska, będąca prawdziwym fenomenem kulturowym – pod względem zarówno żywotności, jak i popularności, czego wielokrotnie już prześmiewanym symbolem stały się sprzedawane nad Bałtykiem ciupagi, dostarczane z Chińskiego Centrum Handlowego w Wólce Kosowskiej pod Warszawą.

Czytaj więcej »»

„Swoich studentów najchętniej woził bowiem na badania terenowe do Istebnej, Jaworzynki, Brennej czy Wisły. Znał tam wszystkie przysiółki, z wieloma rodzinami góralskimi był zaprzyjaźniony. Zwłaszcza w Istebnej czuł się jak u siebie. (...). Najchętniej objaśniał świat kultury Śląska Cieszyńskiego, mówił o historii tej ziemi i stosunkach religijnych, przynosił na zajęcia góralskie »kancynołki« i »dąbrówki« – tak Maria Lipok-Bierwiaczonek wspominać będzie swojego mistrza, Mieczysława Gładysza. Wielkiego pasjonata folkloru Śląska Cieszyńskiego i jednego z „nietutejszych”, którzy położyli nieocenione zasługi dla jego badania.

Czytaj więcej »»

„Żadna z pięciu wsi w Beskidzie Śląskim (mowa o wsiach położonych po stronie polskiej – przyp. J.S.) nie została zbadana gruntownie z punktu widzenia etnografii, podobnie jak żadna z nich nie doczekała się monografii historycznej” – słowa te wprowadzają czytelników w lekturę „Zarysu kultury materialnej górali śląskich”. Po niemal dziewięciu dekadach, które upłynęły od czasu ich skreślenia, odebrać je można jako świadectwo słusznie minionej epoki.

Czytaj więcej »»

Koszęcin. Dla zwykłego zjadacza chleba trudna do zlokalizowania śląska wieś, dla historyków sztuki architektoniczna gratka, dla miłośników folkloru – słowo klucz, niewymagające dalszych wyjaśnień. Swoją niemałą, choć środowiskowo ograniczoną sławę zawdzięcza dwóm zespołom: jednemu z największych w Polsce neoklasycystycznych zespołów pałacowych oraz Zespołowi Pieśni i Tańca „Śląsk”, który od momentu powstania w 1953 r. obrał go sobie za siedzibę.

Czytaj więcej »»

Gdziekolwiek pojawi się ów podarzony zespół, dzieją się cuda. Podobnie jak z tym legendarnym Orfeuszem. Niby nic. Podnosi się kurtyna i wtedy przez salę leci głośne: – ach!... i nastaje cisza, a oczy błyszczą, a wszyscy się dziwią, a chłopcom serca dygocą i znowu nic. Ludzie czekają, co to będzie. (...). A za kulisami pani Janina Marcinkowa zaciska drobne kciuki w garściach na przychylną wróżbę i szepce jakieś starobeskidzkie zaklęcia czarnoksięskie.

Czytaj więcej »»

Dziś będzie ludowo i refleksyjnie. Po blisko dekadzie przyszedł bowiem czas na koniec mojej przygody z Zespołem Pieśni i Tańca Uniwersytetu Jagiellońskiego „Słowianki”, obchodzącym w tym roku swoje 65. urodziny.

Czytaj więcej »»