Pre-teksty i kon-teksty Łęckiego - Głos

Pre-teksty i kon-teksty Łęckiego: Nie znaleźć się | 11.02.2025

Zdarza się, że w olśniewające pięknem przyrody miejsce trafić można w niewłaściwym czasie. Przy czym – określenie „niewłaściwy czas” może sugerować nieszczęścia o bardzo różnej skali.

Ten tekst przeczytasz za 6 min. 45 s

Kadr z serialu „La Palma”. Fot. mat. prasowe

Michał Rusinek, bardziej znany jako sekretarz Wisławy Szymborskiej, pisze: „Znam małżeństwo, które wybrało się w podróż poślubną na Wyspy Kanaryjskie. Tam jest podobno przez cały rok ciepło i słonecznie, ale zdarzają się odstępstwa od tej reguły. Takie właśnie odstępstwo zdarzyło się temuż małżeństwu: przez cały tydzień ich pobytu lał deszcz. Wrócili do Krakowa ze skwaszonymi minami i wkrótce się rozwiedli” (M. Rusinek, „Nadbagaż”, Znak Kraków 2024, s. 19).

Nie wiem, kiedy na jakiej wyspie Kanarów wylądowali krakowscy pechowcy. My z żoną mieliśmy, by tak rzec, więcej szczęścia. Na okrągłą (no, prawie okrągłą) rocznicę ślubu wybraliśmy się na jedną z Wysp Kanaryjskich. Tę ponoć najbardziej wietrzną i zagrożoną opadami deszczu. No cóż, dla nas La Palma okazała się doskonałym miejscem na regenerację. Jak się bowiem miało okazać – trafiliśmy tam z żoną we właściwym czasie. Czy może powinienem raczej powiedzieć, że udało się nam tam nie trafić w czasie niewłaściwym.

Takim czasem skrajnie niewłaściwym na podziwianie La Palmy był na przykład rok 2021, kiedy doszło do wybuchu wulkanu Tajogaite. Bo zagrożenie na La Palmie to nie tylko wiatr i deszcz, to wszak także najbardziej narażona na erupcje wulkaniczne wyspa archipelagu Wysp Kanaryjskich. Już po powrocie z krótkich wakacji zobaczyliśmy z Gabrysią na Netflixie serial „La Palma”. Tak, jego akcja toczy się w roku 2021, a jego bohaterowie (i bohaterki) mieszkają trafem w hotelu „H10”, który i my wybraliśmy. Nie ukrywam, że ucieszyło mnie to, iż serial obejrzeliśmy po powrocie z La Palmy. Pozwoliło nam to na spokojniejsze – niż w przeciwnym przypadku – skupienie się na dramatycznej fabule, o ratujących siebie i najbliższych postaciach z ekranu telewizora.

Znaleźli się w niewłaściwym czasie, w niewłaściwym miejscu – tak często kwituje się sytuację, w której kogoś spotkało nieszczęście. Idzie wówczas zwykle o nieszczęście z tych bardziej nieoczekiwanych – rzecz jasna. Czy zatem to tylko inne określenie najzwyczajniejszego pecha? Jeśli ktoś ma pecha, to mu w drewnianym kościele cegła na łeb spadnie – tak kiedyś ilustrowano skrajnego pechowca. Niekiedy jednak pech trafia się w tym samym momencie większej liczby ludzi, którzy nie znając się, ba, nic o sobie nie wiedząc, znaleźli się w niewłaściwym czasie w niewłaściwym miejscu. Jakiś niezapowiedziany – w sensie: przez nich samych nieplanowany – zjazd pechowców? Odkryjmy karty – trzęsienie ziemi, czy wybuch wulkanu to nie jest rzecz jasna – nigdy i nigdzie – codzienność. Niemniej są miejsca na Ziemi, gdzie prawdopodobieństwo ich wystąpienia jest całkiem spore. Niekiedy zresztą nacisk trzeba położyć wyłącznie na czas – bo to samo miejsce mogło być w innym dniu, tygodniu, miesiącu, roku czasie nie tylko nie-złe, ale wręcz przeciwnie: prawie-że rajskie. Takim miejscem mogła wydawać się w roku 2004 Tajlandia (przed trzęsieniem ziemi i tsunami), mogła – wspomniana La Palma w 2021 roku.

III

Każdy, czy też prawie każdy słyszał, czytał o katastrofie, jaka spotkała Pompeje w roku 79 roku po Chrystusie. Wybuch Wezuwiusza unicestwił to miasto, jednocześnie sprawił, by z historii przeszło do niemal legendy. Gdyby kto chciał poczytać o tej katastrofie w wersji sfabularyzowanej, polecam „Pompeje” Roberta Harrisa, zaś gdyby kto preferował historię na ekranie, może zobaczyć film „Pompeje” Paula W.S. Andersona z 2014 roku. Dla innych, zainteresowanych robotą prawie-że detektywistyczną proponuję esej Umberto Eco „Autoportret Pliniusza”. W skrócie – włoski semiotyk analizuje list wysłany przez Pliniusza Młodszego do znanego (już wówczas znanego) rzymskiego dziejopisa Tacyta. List ma za zadanie wprowadzić na karty historii Pliniusza Starszego (wuja autora listu), a w zasadzie podkreślić jego bohaterską, niezłomną postawę po wybuchu wulkanu. Po skrupulatnej lekturze listu przez Eco nie możemy mieć żadnych wątpliwości – Pliniusz Starszy znalazł się w niewłaściwym miejscu, w niewłaściwym czasie nie dlatego, że powodowała nim dzielność i chęć poznawania niebezpiecznego świata. Nie, po prostu niewłaściwie ocenił znaki wysyłane przez przyrodę – i do głowy mu nie przyszło, że zmierza w stronę wybuchu Wezuwiusza. I że będzie to jego podroż ostatnia, w jedną stronę.

Tak, bywa, że wybór niewłaściwego miejsca i czasu miewa decydujące znaczenie dla naszego życia. Jednak dzieje się tak nie zawsze tylko w przypadku, kiedy zdarzy się nam w nieodpowiednim czasie znaleźć w nieodpowiednim miejscu. Z innym wariantem tej sytuacji mamy do czynienia wówczas, kiedy w niewłaściwym czasie, właściwe miejsce opuszczamy. Czy też jakieś „nasze” miejsce – sprzedajemy. Jak wspominał gdzieś znany reżyser Andrzej Żuławski, jego pradziadek sprzedał majętność na granicy rumuńskiej na tydzień przedtem, nim znaleziono tam największe złoża naftowe w Europie.

Niepokój co do bycia w niewłaściwym miejscu w niewłaściwym czasie ma doprawdy różne oblicza. I różne warianty. Niektóre z nich mają wymiar dramatyczny – jak w przypadku wybuchu wulkanu. Inne – wymiar sportowo-ekonomiczny. No cóż, jako autor książki „Stadiony świata” nie byłbym sobą, gdybym nie podał przykładu ze świata futbolu. Jednocześnie z całą powagą dementuję, że ów fragment stał się impulsem do napisania tego felietonu. Tak więc – podaję: „Jakub Moder (grający w Brighton wychowanek Lecha Poznań) znajduje się w niewłaściwym miejscu, lecz teraz już w odpowiednim czasie. Pomocnik nie ma najmniejszych szans na regularną grę, osiem minut w lidze świadczy o tym, że został w Brighton zdegradowany do roli statysty. Jednak moment jest dla 25-latka korzystny – pół roku do końca umowy zwiększa cenową atrakcyjność zawodnika, a status reprezentanta kraju sprzyja szukaniu godnego miejsca pracy. (...) na zmarnowanie kolejnych miesięcy Moder nie może sobie pozwolić” (Konrad Witkowski, „Powody do niepokoju”, „Piłka Nożna” 14 stycznia 2025, s. 19).

Nie tylko Jakubowi Moderowi, ale i sobie życzmy, byśmy zawsze cieszyli się tym, że jesteśmy we właściwym miejscu, we właściwym czasie.
Krzysztof Łęcki