Wacław był synem księcia Wratysława i pogańskiej księżniczki Drahomiry. Po śmierci ojca wychowywała go jego babka, późniejsza św. Ludmiła. Natomiast wychowaniem młodszego brata Bolesława zajęła się matka.

Kiedy Wacław objął samodzielne rządy w kraju, przystąpił do jego chrystianizacji, co skutkowało zależnością Czech od Cesarstwa Niemieckiego. To nie podobało się części czeskiej elity, która stanęła po stronie Bolesława. W wyniku narastającego konfliktu książę Wacław zginął z jego ręki i towarzyszących mu rycerzy 28 września 935 roku. Odtąd ta data obchodzona jest jako data jego męczeńskiej śmierci, a w Starej Boleslawi, gdzie doszło do zabójstwa, co roku odbywają się centralne uroczystości państwowe oraz kościelne ku jego czci. 

Święty Wacław jest jednym z symbolów państwa czeskiego, jego patronem, a także patronem Pragi. Jego imię nosi główny plac stolicy, któremu dominuje figura księcia na koniu.

Za swojego patrona uważali św. Wacława również Polacy. W 1436 roku został on bowiem ustanowiony jednym z czterech głównych patronów Królestwa Polskiego. Jemu poświęcono też wiele starych kościołów, a wśród nich katedrę wawelską pw. świętych Stanisława i Wacława.  

28 września stał się po raz pierwszy dniem wolnym od pracy w 2000 roku.