wtorek, 18 lutego 2025
Imieniny: PL: Konstancji, Krystiana, Sylwany| CZ: Gizela
Glos Live
/
Nahoru

Cieszyńskie rody: Gochowie | 24.01.2025

Ród Gochów mieszkał na Śląsku Cieszyńskim już w XVII wieku (a zapewne wcześniej). Najbardziej znana była linia, która weszła w posiadanie dóbr w Grodziszczu. Opracowanie dziejów tej familii jest sporym wyzwaniem, bowiem nazwisko Goch było popularne na terenie parafii rzymskokatolickich w Domasłowicach i Gnojniku. Problem w tym, że tamtejsze metryki spłonęły w 1773 roku.

Ten tekst przeczytasz za 7 min. 15 s
Metryka ślubu Jakuba Gocha i Zuzanny z domu Jany. Para pobrała się w 1755 roku. Źródło: Biblioteka i Archiwum im. B.R. Tschammera w Cieszynie.

Ze względu na fakt, że Gochowie byli protestantami, nieco informacji można znaleźć na ich temat w metrykach parafii ewangelicko-augsburskiej w Cieszynie. Trzeba jednak pamiętać, że do wydania Patentu Tolerancyjnego w 1781 roku nie wszyscy luteranie mogli być tam rejestrowani.

Wypisy z metryk parafii ewangelicko-augsburskiej w Cieszynie
26 stycznia 1717 roku Wawrzyniec Goch, starszy syn Jana, chałupnika w Domasłowicach Dolnych, poślubił Annę Żwak, córkę zagrodnika w tej samej miejscowości. Być może był tożsamy z Wawrzyńcem Gochem, zagrodnikiem w Trzanowicach, którego najstarsza córka Ewa w 1753 roku wyszła za mąż za Jana Czarneckiego z Simoradza.

Skąd ten ród?
Z 1392 roku pochodzi wzmianka o Gochu, rycerzu, który był właścicielem Ochab. Trudno znaleźć powiązanie między owym Gochem a rodem Gochów, notowanym w źródłach od XVII wieku, jednak sama zbieżność jest zastanawiająca. Biorąc pod uwagę etymologię, można przypuszczać, że Gochowie mieszkają na Śląsku Cieszyńskim od ukształtowania się nazwiska, co nastąpiło zapewne najpóźniej w XVI wieku. 


10 listopada 1738 roku Jan Goch, syn Jana, chałupnika w Domasłowicach Dolnych, poślubił Marię Nikodem, córkę zagrodnika w Grodziszczu. Następnie przeniósł się do rodzinnej miejscowości żony, gdzie przyszła na świat ich córka Maria (ur. 1741).
21 października 1739 Andrzej Goch, najmłodszy syn Jana, chałupnika w Domasłowicach, poślubił Annę Smolik, córkę Andrzeja, nieżyjącego w tym czasie krawca w Trzanowicach Dolnych. Najmłodszy syn Andrzeja, Jan, 14 lipca 1772 roku ożenił się z Marią Kotulą, córką chałupnika w Grodziszczu (świadkiem ślubu był Jerzy Goch, chałupnik w Wołowcu).

 Podziękowanie za udział w pogrzebie Jerzego Gocha.Źródło: „Nowy Czas", 1887, nr 18

W listopadzie 1755 Jakub Goch, „postrzedni” syn nieżyjącego w tym czasie Jana, chałupnika w Domasłowicach Dolnych, poślubił Zuzannę Jany, córkę siedlaka w Simoradzu. Zuzanna i Jakub mieszkali później na Brandysie (tam w 1757 roku urodziła się ich córka Maria), potem w Kocobędzu (tam w 1760 roku urodziła się ich córka Zuzanna).
Młodszym bratem Jakuba był Jan Goch, mieszkający na Brandysie, który ze swoją żoną Marią miał córkę Zuzannę (ur. 1753). Zapewne też z tego małżeństwa pochodził jedyny (w każdym razie jedyny, który osiągnął pełnoletność) syn Jana, Adam Goch, żonaty od 8 listopada 1778 roku z Ewą Harwot (Charwot) z Oldrzychowic. Dziećmi Ewy i Adama Gochów byli Jan (ur. 1779) i Adam (ur. 1785), chałupnik w Brandysie. Ten ostatni w 1806 roku poślubił Ewę Liszkę z Dębowca. Miał z nią syna Pawła (ur. 1807) i córkę Zuzannę (ur. 1809).

Właściciele Grodziszcza
W 1834 roku do prawa miejskiego Cieszyna został przyjęty Paweł Goch, urodzony w Wilamowicach (wieś koło Skoczowa, nie mylić z bardziej znanymi małopolskimi Wilamowicami). Prawdopodobnie to ten sam Paweł Goch, który wcześniej był wójtem Trzycieża, a później nabył dobra w Grodziszczu. W 1838 roku darował parcelę na założenie cmentarza ewangelickiego właśnie w Grodziszczu, w 1850 roku wybrano go członkiem wydziału gminy. Zmarł w 1851 roku.
Od 1832 roku był żonaty z Marią Tetlą (ur. 1814, jako wdowa w 1853 roku wyszła za mąż za Józefa Bałona). Z tego małżeństwa pochodzili: Jerzy (1834-1887), Karol Jan (ur. 1835), Maria (ur. 1836), Amalia Wilhelmina (1838-1853), Maria Luiza (ur. 1841), Karolina Matylda (ur. 1844), Paulina Adelajda (1846-1936) i Eufemia Adolfina (ur. 1848).
Dobra w Grodziszczu przejął później Jerzy (1834-1887). Jak pisał we wspomnieniu pośmiertnym „Nowy Czas” (1887 nr 8), „Nieboszczyk należał skutkiem prawości charakteru do pierwszych obywateli kraju i cieszył się powszechnym szacunkiem”. Nazwisko Jerzego można znaleźć na liście członków Towarzystwa Jedwabniczego Śląska Austriackiego.
Jerzy Goch był żonaty z Emilią Koczy (Kotschy) (zm. 1912), córką pastora w Jaworzu. Ich dziećmi byli: Paweł Herman (ur. 1860), Teodor Herman (ur. 1862), Artur (ur. 1864), Melania Maria Matylda (ur. 1865), Rudolf Jerzy (ur. 1869) i Aniela (1870-1888).

Skąd to nazwisko?
Władysław Milerski w „Nazwiskach cieszyńskich” zaproponował wywód nazwiska od imion złożonych typu Gościrad, Gościsław, Godzisław, Gorzysław.

Paweł (ur. 1860) był właścicielem dóbr w Domasłowicach Dolnych, zmarł przedwcześnie w 1889 roku. Artur (ur. 1864) odziedziczył dobra w Grodziszczu. Przez ponad dwadzieścia lat pełnił funkcję radnego. Życzliwie we wspomnieniach pośmiertnych pisały o nim wrogie sobie tytuły prasowe. W proniemieckim „Ślązaku” można przeczytać, że „w gminie jako sprawiedliwy i akuratny pan był bardzo poważany i lubiany od miejscowej ludności” („Ślązak” 1912, nr 3). Z kolei polski „Dziennik Cieszyński” (1912, nr 17) podkreślał, że „między ewangelikami zażywał on wzięcia, a przez lud miejscowy był szczerze kochany”. Władysław Milerski, nauczyciel i autor szeregu prac o Śląsku Cieszyńskim, przytacza relację Marii Icek (po mężu Bury), zatrudnionej przed 1911 roku na zamku w Grodziszczu: „Goch czuł się wprawdzie austriackim Niemcem, ale dobrze współżył z miejscową ludnością i nie wzniecał waśni narodowościowych. Przed wyborami do Rady Państwa radził grodziszczanom, aby oddawali głosy na kandydata polskiego dra Jana Michejdę”.
Artur Goch zmarł w 1912 roku, pozostawiając żonę, córkę Anielę oraz dwóch synów: Jerzego i Artura. Rodzina długo nie cieszyła się posiadłościami w Grodziszczu. Jak pisała w 1915 roku „Gwiazdka Cieszyńska” (nr 77), „dobra należące do spadkobierców po Gochu zakupili Jan Polach, fabrykant i Spółka we Frensztacie p. R. (chodzi o Frensztat pod Radhoszczem – przyp. red.)”.

Inny Paweł Goch
Niewielka liczba imion nadawanych w chłopskich rodzinach jest często przekleństwem genealogów. Przykładowo w tym samym czasie, co Paweł Goch, właściciel dóbr w Grodziszczu, żył inny Paweł Goch (zm. 1853), chałupnik w Trzanowicach Dolnych. 9 sierpnia 1831 roku ożenił się z Anną Baron z Trzanowic. Z tego małżeństwa pochodzili m.in. Jan (ur. 1832), Paweł (ur. 1835) i Zuzanna (ur. 1839), która w 1859 roku wyszła za mąż za Pawła Fusika, chałupnika w Grodziszczu. Prawnuk po kądzieli Zuzanny i Pawła Fusików, Karol Mrózek, w 1991 roku na łamach „Zwrotu” opublikował ciekawy tekst, zawierający szczegóły na temat jego przodków (np. o starych książkach, które posiadali). Wkradła się do niego jedna pomyłka, a mianowicie autor utożsamił Pawła Gocha z Trzanowic z Pawłem Gochem z Grodziszcza.
W zasadzie każda osoba zajmująca się genealogią ma na koncie błędne identyfikacje (nie wyłączając mnie samego). Warto jednak przy okazji zwrócić uwagę na tę konkretną, bo osoba chcąca opracować dzieje rodu Gochów sięgnie (a przynajmniej powinna sięgnąć) po wspomniany artykuł.
Michael Morys-Twarowski






Może Cię zainteresować.