Region - Głos - gloslive.cz

Cieszyńskie rody: Winklerowie | 15.10.2024

Nazwisko Winkler jest na tyle popularne, że na próżno szukać powiązań między wszystkimi Winklerami, mieszkającymi w Księstwie Cieszyńskim. Wśród Winklerów odnajdziemy cieszyńskiego kata żyjącego w XVII wieku i pastora z Nawsia żyjącego w XIX wieku.

Ten tekst przeczytasz za 5 min. 30 s

Portret pastora Jana Winklera autorstwa jego syna, Adolfa Winklera. Fot. citem.cz

W samym tylko Cieszynie mieszkało kilka rodzin o nazwisku Winkler, pochodzących z różnych miejscowości. W latach 1685-1699 cieszyńskim katem był Jakub Winkler, przedstawiciel katowskiej rodziny z Opawy. Ożenił się w 1692 roku, miał córkę Annę Marię (ur. 1698).

Z Lublina nad Olzę przybył Andrzej Winkler, kapelusznik. W 1706 roku został przyjęty do prawa miejskiego Cieszyna. Innymi słowy, stał się pełnoprawnym mieszczaninem. Dwa lata wcześniej, w 1704 roku, poślubił Jadwigę Michalczyk. Z tego małżeństwa pochodzili Adam (ur. 1710), Weronika (ur. 1714) i Andrzej (ur. 1716).W 1756 roku do prawa miejskiego Cieszyna został przyjęty Marcin Winkler, ślusarz z Wiednia. Na początku XIX wieku w Szkole Głównej w Cieszynie pracował inny Marcin Winkler.

Skąd ten ród?
Etymologia nazwiska wskazuje na niemieckie pochodzenie rodziny. W Polsce nazwisko jest szczególnie popularne w województwie śląskim.

Winklerowie w metrykach parafii cierlickiej

Nazwisko Winkler można odnaleźć też w metrykach parafii cierlickiej. Na początku XVIII wieku w Kocobędzu mieszkali Anna i Jerzy Winklerowie, którzy mieli córkę Annę Marię (ur. 1723). Imiona Anna i Jerzy były w tym czasie bardzo popularne, stąd tylko hipotetycznie wiązać z tą rodziną można Ignacego Winklera ze Skoczowa, syna Jerzego i Anny. Tenże Ignacy mieszkał w Skoczowie, gdzie w 1764 roku poślubił Rozynę Linder.

W XIX wieku w Cierlicku żeniło się kilka osób o nazwisku Winkler: w 1827 roku Ignacy Winkler z Heleną Szkawranek, w 1841 roku Józef Winkler z Marią Waleczek ze Stanisłowic, a w 1886 roku – Franciszek Winkler, górnik z Karwiny, z Wiktorią Pawlitą. Wśród ofiar wielkiej katastrofy w szybie Franciszki w Karwinie, do której doszło 14 czerwca 1894 roku, znajdował się m.in. Karol Winkler, 30-letni górnik z Cierlicka Górnego.

Pastor z Nawsia i jego potomstwo

Najsłynniejszą osobą o nazwisku Winkler w dziejach Księstwa Cieszyńskiego był Jan Winkler, urodzony w 1794 roku w morawskim Wsecinie (Vsetín) jako syn Józefa, sukiennika, i Elżbiety z domu Obadal. Od 1826 roku był pastorem w Nawsiu. Zmarł w 1874 roku. We wspomnieniu pośmiertnym „Gwiazdka Cieszyńska” pisała, że „Jako Czech rodem, starał się przyswoić sobie język polski, aby w opowiadaniu słowa Bożego ludowi polskiemu mógł być zrozumianym; prace swoje literackie umieszczał jednakże w dziennikach czeskich”.

Metryka ślubu Jana Winklera, pastora z Nawsia, i Petroneli Zywotsky (Živocka). Para pobrała się w 1846 roku. Źródło: Archiwum Krajowe w Opawie.

Jan Winkler żenił się dwukrotnie: w 1821 roku z Anną Piletsch (Pilečka), a w 1846 roku z Petronelą Zywotsky (Živocka). Petronela zmarła w 1905 roku i doczekała się ciepłego opisu na łamach „Przyjaciela Ludu”, wydawanego przez kolejnego nawiejskiego pastora – Franciszka Michejdę: „Własnych dzieci nie miała, ale niemniej była matką wnuków swego męża, którzy wcześnie osierocieli po ojcu, pastorze na Morawach, tudzież innych jeszcze dwu sióstr sierot ze zboru, a matką zboru i zborowników, których wszystkich znała i kochała jak matka”.

Skąd to nazwisko?
Nazwisko Winkler pochodzi od niemieckiego słowa „winkler”, oznaczającego „drobny sprzedawca, mający swój kram na uboczu”.

Córka Jana Winklera, Amalia (1821-1877), wyszła za mąż w 1847 roku. Jej mężem został Beniamin Opočenský, pastor w miejscowości Zádveřice.

Jeśli chodzi o synów nawiejskiego pastora, to Jan Gustaw (1824-1828) i Gustaw Herman (1830–?) zmarli w dzieciństwie. Adolf (na chrzcie Karol Adolf) (ur. 1826), ukończywszy szkołę ludową w Nawsiu i gimnazjum ewangelickie w Cieszynie, studiował malarstwo w Wiedniu. Osiedlił się później w Charkowie w granicach ówczesnej Rosji. Po czasie zrezygnował z pracy artystycznej na rzecz znacznie bardziej dochodowego kupiectwa. Syn Adolfa, Aleksander Adolfowicz Winkler (1865-1935), był dość znanym rosyjskim pianistą i kompozytorem.

Najmłodszy syn nawiejskiego pastora, Gustaw (na chrzcie Jan Gustaw) (1831-1865), poszedł w ślady ojca. Był pastorem w morawskich Jaseniach. Po przedwczesnej śmierci Gustawa jego synowie wychowywali się u dziadka w Nawsiu. Spośród synów Gustawa, Władysław, był kupcem w Charkowie. Zaginął w 1885 roku w tajemniczych okolicznościach. W czasie podróży do Lwowa wyskoczył z pociągu. Na miejscu zdarzenia znaleziono później tylko jego buty i szal.

Pastorskie tradycje kontynuował inny syn Gustawa, Karol (ur. 1864), który był pastorem w Feffernitz w Karyntii. W 1890 roku ożenił się z Marią Ernestyną Wrzecionko z Cieszyna.

Winklerowie z parafii cierlickiej i frysztackiej

Pojedyncze informacje na temat osób o nazwisku Winkler można uświadczyć też w księgach metrykalnych innych parafii. Przykładowo, 26 sierpnia 1852 roku we Frysztacie Ferdynand Winkler, kapitan (Hauptmann) wojsku austriackim, ożenił się z Anną Maliną z Kaczyc. Winkler urodził się w Stanisławowie, mieszkał w Skoczowie, więc raczej niewiele miał wspólnego z tą częścią Śląska Cieszyńskiego, którą dziś zwiemy Zaolziem.

Michael Morys-Twarowski

Powrót do przeglądu