„Miarka za miarkę” to jeden z najdziwniejszych i najmroczniejszych utworów Szekspira, mimo że klasyfikowany jest po prostu jako komedia. Zbyt tragiczne są jednak wątki tej sztuki, by można nazwać ją typową komedią, ale zarazem zbyt wiele w tym utworze bezpośredniego czy obrazoburczego humoru, by mógłby być uznany za pełnokrwistą tragedię. Myślę, że Bogdan Kokotek doskonale wychwycił powyższe niuanse. „Miarka za miarkę” Sceny Polskiej choć nurza widza w mroku ciemnych stron ludzkiej moralności, bardzo często też puszcza do niego komediowe oko, a momentami nawet zaprasza do karnawału komedii.

   ***

W Księstwie Wiedeńskim źle się dzieje. Nieprawości i degeneracji społecznej jest aż tyle, że prawowity władca dając za wygraną, porzuca koronę i czmycha gdzie pieprz rośnie. Jedni mówią, że uciekł do Rosji, inne plotki głoszą, że zbiegł do Polski. Przed swoim odejściem Książę wyznacza namiestnika Angela, który podczas jego nieobecności ma rządzić księstwem. Angelo to podobno ten najuczciwszy sędzia i prawowity obywatel z nieposzlakowaną opinią, miałby więc pod nieobecność Księcia zaprowadzić ład w ojczyźnie. W rzeczywistości jednak – i widz, a także czytelnik od razu o tym wiedzą – Książę wcale nie ucieka z Wiednia. Bohater ubiera kostium mnicha i pod tym przebraniem zaczyna obserwować rzeczywistość, ale również aranżować czy reżyserować kolejne sytuacje, wystawiające poddanych na różne próby. Książę to taki Wielki Brat, a jego poddani – to mieszkańcy domu pod obserwacją…

***

Kokotek wcale nie osadza tej akcji w wiekach średnich ani w Anglii czasów Szekspira. Przed premierą reżyser stwierdził, że akcja rozgrywa się w czasach odbiorcy i dotyczy miejsca, w którym właśnie się znajduje. Nadużycia i hipokryzja władzy były, są i pewnie będą, nie udało się bowiem dotąd stworzyć ustroju, który w pełni zniwelowałby te patologie. Prawdopodobnie każdy z nas albo dopuścił się takich nadużyć, albo był na nie wystawiony – ale nie tylko w skali rządów państwowych, a również samorządowych, w zakładzie pracy czy nawet w rodzinie. Scenografia (Krzysztof Małachowski) przedstawienia w ogóle nie dookreśla miejsca akcji – jest raczej prosta i umowna, choć także niezwykle wymowna. W centrum sceny stanął długi, biały stół, który może przypominać także ołtarz, a w jednej ze scen nawet łóżko. Na podłodze znalazł się czarny kwadrat, który stanie się szlakiem choreograficznym wielu scen (choreografia: Katarzyna Anna Małachowska). Po obu stronach sceny pojawiły się szare ściany, na których zostały wyświetlone prezentacje multimedialne twarzy lub fragmentów twarzy zagadkowej postaci o posągowej, niewzruszonej mimice. Reszta sceny zostaje wyciemniona. To kolejne przedstawienie Kokotka, w którym z mroków sceny oświetlenie wymownie wyławia twarze, gesty, części ciał, detale charakteryzacji, kostiumów, rekwizytów czy scenografii. Na podobnej zasadzie reżyser tworzył plastykę sceny w „Lampce oliwnej” czy „Balladynie.  Warstwa plastyczna podobnie jak muzyczna (muzyka: Zbigniew Siwek) są dopracowane, spójne, oryginalne i odpowiadają za niepowtarzalny klimat przedstawienia. Niestety, najgorzej w przypadku tego przedstawienia wypada gra aktorska, ale z pewnością warto wyróżnić kilka kreacji. Najmocniejszą rolą tego spektaklu jest Izabela Katarzyny Kluz. Już Szekspir czyni Izabelę niesamowicie inteligentną i silną kobietą z wybitną siłą wyrazu i zdolnościami perswazji. Kokotek dodatkowo eksponuje moc Izabeli, szczególnie w jednej z ostatnich scen, w których kobieta decyduje o finale tej teatralnej historii. Katarzyna Kluz doskonale stopniuje emocje – prezentuje bohaterkę w różnych odsłonach i z różnymi obliczami, choć od początku jej Izabela nosi wysoko zadartą głowę i porusza się za pomocą szybkich, sprężystych i dynamicznych kroków sygnalizujących siłę i świadomość swojej wartości. Mniejszą rolą, choć równie ważną i dobrze tu zagraną, jest Marianna Joanny Gruszki. Duże brawa dla aktorów wcielających się w drugo- i trzecioplanowe postaci z zamykanych domów uciech, a więc: Lidii Chrzanówny, Joanny Litwin, Barbary Stonawski, a także Małgorzaty Pikus i Grzegorza Widery, który fantastycznie odnalazł się w scenie skrajnie przełamującej poważny klimat przedstawienia. Brawa też dla tych aktorów za odwagę i dystans do siebie, bo wymyślono dla nich szokujące kostiumy i charakteryzacje, a także czasami obsceniczne sceny, które są w pełni uzasadnione.

***

Jednak mam duży problem z głównymi rolami Księcia (Bogdan Kokotek) i Angela (Tomasz Kłaptocz). Kokotek gra z trudną do wytrzymania moralizatorską manierą. Szekspir „W miarce za miarkę” kreśli postaci realistycznie, przełamując komediową konwencję nierzeczywistych i wyolbrzymionych zachowań. W Księciu nie zobaczyłam jednak ani przez chwilę człowieka, a raczej sztywny konstrukt, maszynkę z narracją bez wnętrza. Być może tak właśnie miało być, choć tego typu pomysł na tę rolę był dla mnie na dłuższą metę męczący i nieprzekonujący. Z kolei Tomasz Kłaptocz dobrze poradził sobie w interakcjach scenicznych, na przykład znakomicie zostały zagrane ważne sceny sam na sam Angela z Izabelą. Natomiast dużo gorzej udały się tym razem aktorowi partie monologowe, w których wypadł sztucznie, sztywno i nieprzekonująco, jakby nie wiedząc, co ma zrobić wówczas ze swoim ciałem, rękami, nogami, głową i całym ruchem scenicznym.  „Miarkę za miarkę” Sceny Polskiej ogląda się z uwagą i napięciem. Dziękuję za to, że reżyser, jednocześnie adaptujący treść dramatu Szekspira na scenę, nie przeinaczył i nie uwspółcześnił na siłę tej sztuki. Małgorzata Bryl-Sikorska