Jego
artystyczne wizytówki oglądają nad Olzą tysiące turystów nie wiedząc jednak, że
to dzieła Jana Raszki. Słynna „Ślązaczka” bądź „Cieszyńska Nike”, jak nazywana
jest rzeźba wieńcząca Pomnik Ku Czci Legionistów Śląskich Poległych za Polskę u
stóp Wzgórza Zamkowego w Cieszynie lub pomnik Mieszka cieszyńskiego, to prace
jego autorstwa. A przecież artystyczne ślady urodzonego w Ropicy rzeźbiarza są –
lub były, ale zostały zniszczone – rozsiane po całej Polsce.
Jan Raszka w swojej pracowni przed rzeźbą górników, przeznaczoną na fronton gmachu Akademii Górniczej w Krakowie. NAC
Rzeźby
gloryfikujące zawody górników oraz hutników umieszczone przy wejściu do
Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie z 1935 roku, Tablica Grunwaldzka na
zewnętrznej ścianie katedry katolickiej w Przemyślu, pomnik wolności w
Dziedzicach, Pomnik Ku Czci Poległych w Obronie Śląska Cieszyńskiego 1918-1920
w Skoczowie, popiersie Adama Sikory, medal na 1100-lecie założenie miasta
Cieszyna, na podstawie którego wykonano później płaskorzeźbę zamieszczoną na
Studni Trzech Braci… Wymienić można długo.
Jan
Raszka urodził się w 1871 r. w Ropicy w rodzinie dróżnika kolejowego. Uczył się
w szkołach w Pudłowie i Wierzbicy koło Bogumina, a następnie w Cieszynie, gdzie
w 1892 roku zdał maturę. Studiował w Wiedniu, gdzie rozpoczął pracę
artystyczną. W 1902 r. przeniósł się do Krakowa, z którym związał swoje życie
zawodowe.
Podczas
I wojny światowej, już w 1914 roku zaciągnął się w Cieszynie do Legionu
Śląskiego. Od 1916 roku służył w II Brygadzie Legionów dowodzonej przez gen.
Józefa Hallera. 10 sierpnia 1917 r. rozpoczął służbę w krakowskim Archiwum
Legionów Polskich, był też znany jako rzeźbiarz wojenny zajmujący się
medalierstwem.
Rzeźba dłuta Jana Raszki Zwycięstwo prezentowana na wystawie w Pałacu Sztuki. Fot. NAC
Po I
wojnie światowej wykonał wiele rzeźb związanych z historią polskiej walki
niepodległościowej. Najsłynniejszym jego dziełem była „Czwórka legionowa”,
czyli grupa czterech żołnierzy symbolizujących Kongresówkę, Małopolskę, Śląsk i
Wielkopolskę idących w szeregu.
Jan
Raszka pracował jako wykładowca w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego, a
w latach 1922-1931 r. był dyrektorem tej szkoły. Wykonał dziesiątki plakiet i
medali z podobiznami znanych osób z ówczesnego świata polityki i sztuki oraz
wizerunkami postaci historycznych. Wśród portretowanych przez niego byli
Mikołaj Rej, Juliusz Słowacki, Tadeusz Kościuszko, Zygmunt Krasiński, Eliza
Orzeszkowa, a ze współczesnych mu Jacek Malczewski, Włodzimierz Tetmajer, Józef
Haller, Józef Piłsudski czy Edward Rydz-Śmigły.
Był
artystą wielu talentów tworząc w duchu secesji i art déco. W czasie II wojny
światowej tworzył już tylko amatorsko. Zmarł wkrótce po jej zakończeniu – 23
listopada 1945 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim. W tym
roku postać Jana Raszki została włączona do Panteonu Górnośląskiego z
rekomendacji Muzeum im. św. Jana Sarkandra w Skoczowie w 80. rocznicę jego
śmierci.