niedziela, 23 listopada 2025
Imieniny: PL: Adeli, Felicyty, Klemensa| CZ: Klement
Glos Live
/
Nahoru

80 lat temu zmarł rzeźbiarz Jan Raszka | 23.11.2025

Dla wielu mieszkańców Śląska Cieszyńskiego rzeźbiarz z Ropicy pozostaje mistrzem, artystą, który pozostawił po sobie monumentalne dzieła, pomniki i płaskorzeźby od Cieszyna, przez Skoczów, Dziedzice po Kraków i Lublin. Nieco zapomniany w Polsce odzyskał należną mu pamięć przez włączenie do Panteonu Górnośląskiego. Dziś, 23 listopada 2025 roku, przypada 80. rocznica śmierci Jana Raszki.

Ten tekst przeczytasz za 3 min. 15 s
Jan Raszka. Fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Jego artystyczne wizytówki oglądają nad Olzą tysiące turystów nie wiedząc jednak, że to dzieła Jana Raszki. Słynna „Ślązaczka” bądź „Cieszyńska Nike”, jak nazywana jest rzeźba wieńcząca Pomnik Ku Czci Legionistów Śląskich Poległych za Polskę u stóp Wzgórza Zamkowego w Cieszynie lub pomnik Mieszka cieszyńskiego, to prace jego autorstwa. A przecież artystyczne ślady urodzonego w Ropicy rzeźbiarza są – lub były, ale zostały zniszczone – rozsiane po całej Polsce.

Jan Raszka w swojej pracowni przed rzeźbą górników, przeznaczoną na fronton gmachu Akademii Górniczej w Krakowie. NAC

Rzeźby gloryfikujące zawody górników oraz hutników umieszczone przy wejściu do Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie z 1935 roku, Tablica Grunwaldzka na zewnętrznej ścianie katedry katolickiej w Przemyślu, pomnik wolności w Dziedzicach, Pomnik Ku Czci Poległych w Obronie Śląska Cieszyńskiego 1918-1920 w Skoczowie, popiersie Adama Sikory, medal na 1100-lecie założenie miasta Cieszyna, na podstawie którego wykonano później płaskorzeźbę zamieszczoną na Studni Trzech Braci… Wymienić można długo.

Jan Raszka urodził się w 1871 r. w Ropicy w rodzinie dróżnika kolejowego. Uczył się w szkołach w Pudłowie i Wierzbicy koło Bogumina, a następnie w Cieszynie, gdzie w 1892 roku zdał maturę. Studiował w Wiedniu, gdzie rozpoczął pracę artystyczną. W 1902 r. przeniósł się do Krakowa, z którym związał swoje życie zawodowe.

Podczas I wojny światowej, już w 1914 roku zaciągnął się w Cieszynie do Legionu Śląskiego. Od 1916 roku służył w II Brygadzie Legionów dowodzonej przez gen. Józefa Hallera. 10 sierpnia 1917 r. rozpoczął służbę w krakowskim Archiwum Legionów Polskich, był też znany jako rzeźbiarz wojenny zajmujący się medalierstwem.

Rzeźba dłuta  Jana Raszki Zwycięstwo prezentowana na wystawie w Pałacu Sztuki. Fot. NAC

Po I wojnie światowej wykonał wiele rzeźb związanych z historią polskiej walki niepodległościowej. Najsłynniejszym jego dziełem była „Czwórka legionowa”, czyli grupa czterech żołnierzy symbolizujących Kongresówkę, Małopolskę, Śląsk i Wielkopolskę idących w szeregu.

Jan Raszka pracował jako wykładowca w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego, a w latach 1922-1931 r. był dyrektorem tej szkoły. Wykonał dziesiątki plakiet i medali z podobiznami znanych osób z ówczesnego świata polityki i sztuki oraz wizerunkami postaci historycznych. Wśród portretowanych przez niego byli Mikołaj Rej, Juliusz Słowacki, Tadeusz Kościuszko, Zygmunt Krasiński, Eliza Orzeszkowa, a ze współczesnych mu Jacek Malczewski, Włodzimierz Tetmajer, Józef Haller, Józef Piłsudski czy Edward Rydz-Śmigły.

Był artystą wielu talentów tworząc w duchu secesji i art déco. W czasie II wojny światowej tworzył już tylko amatorsko. Zmarł wkrótce po jej zakończeniu – 23 listopada 1945 roku w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim. W tym roku postać Jana Raszki została włączona do Panteonu Górnośląskiego z rekomendacji Muzeum im. św. Jana Sarkandra w Skoczowie w 80. rocznicę jego śmierci.



Może Cię zainteresować.