W ciepły wiosenny dzień ogródek jest przyjemnym przystankiem na trasie zwiedzania. Ta rozpoczyna się w Centrum Informacji Turystycznej i prowadzi do salki, w której mieści się ekspozycja przyrodnicza. W niej zwiedzający dowiadują się, co w rejonie Beskidu Śląskiego rosło, żyło i śpiewało, stąd prowadzą też przeszklone drzwi do ogrodu. Nad wspominanymi już wcześniej grządkami góruje rzeźba rzeki Olzy. Ma kobiecą postać, a w rękach trzyma miskę z wodą, dzięki której przelatujące tędy ptaki mogą ugasić pragnienie. 

Rola spersonifikowanej Olzy nie ogranicza się wyłącznie do dobrej pani. W bystrzyckim muzeum pełni funkcję przewodniczki. Jej pierwsza kropla została namalowana zaraz przy wejściu. Stąd wytryska źródło Olzy, tu można przeczytać słowa pieśni Kubisza „Płyniesz, Olzo”. – Czerwona kropla, która pojawia się przy poszczególnych zakresach tematycznych ekspozycji muzealnej, rozumiana jest jako kropla wody, a zarazem kropla krwi, i jako taka jest symbolem życia – wyjaśnia Irena Ondraszek. 

W głównej sali na piętrze, czerwonych kropelek Olzy jest cała masa. Na każdej widnieje gwarowy napis, który jasno daje do zrozumienia, jak tutejszym ludziom „gymba urosła”. Kto nie domyśliłby się znaczenia takich haseł, jak np. Jako tu ludzie prziszli, Pastyrstwo i życi na sałaszu, Życi duchowe, Jako sie tu mówiło, Jako miyszkali, Jako gospodarzili, Jako sie oblykali, Jako sie lyczyli czy Jako sie bawili, dowie się szczegółów z dołączonych opisów w językach polskim, czeskim i angielskim. Specjalne miejsce zajmują wśród nich opisy dań góralskich. Aż nie chce się wierzyć, co nasi przodkowie byli w stanie ugotować z ziemniaków, warzyw, owoców czy zbóż. 

 

 

Irena Ondraszek pokazuje odcisk łapy niedźwiedzia. Fot. Beata Schönwald

To, co tworzy wyjątkowy klimat tego muzeum, to jednak nie streszczona na papierze teoria, ale autentyczne wyposażenie domu i obory, meble, naczynia, narzędzia, ubrania i wiele innych rzeczy codziennego użytku. – To wszystko oryginalne artefakty uzyskane od ludzi, głównie mieszkańców Bystrzycy. Zanim powstała ta ekspozycja, rozesłaliśmy ulotki. Myślę, że gdyby nie nasza inicjatywa, te rzeczy wcześniej czy później trafiłyby na śmietnik – przekonuje kierowniczka. Cieszy się z każdego przedmiotu, który udało się uratować. Ocalenie od zapomnienia dziedzictwa materialnego i duchowego przodków oraz zachowanie go dla potomnych jest bowiem głównym posłannictwem tego muzeum. – Ekspozycję muzealną chcemy rozszerzać i zmieniać. Dlatego nadal apelujemy do ludzi, żeby skontaktowali się z nami, zanim wyrzucą coś, co zostało im po przodkach – prosi Irena Ondraszek. Dodaje, że muzeum można zwiedzać wszystkimi zmysłami. Na miejscu dostępne są bowiem nagrania gwarowych opowiadań znakomitej gawędziarki Anny Chybidziurowej oraz starych pieśniczek w wykonaniu kapel „Lipka”, „Nowina” i „Bez miana”.

 

Bystrzycki MUZ-IC od otwarcia we wrześniu ub. roku odwiedziło ponad 1100 osób. Są wśród nich dorośli i dzieci, starzy i młodzi. Nastolatki odkrywają nieznany im dotąd świat dawnej góralskiej prostoty, starsi przenoszą się we wspomnieniach do czasów dzieciństwa. – Niejednemu łezka kręci się w oku na widok rzeczy, z którymi spotykali się u swojej babki czy ciotki. Mówią, że to muzeum chwyta ich za serce – mówi pani Irena.

 

  

(prof. Daniel Kadłubiec)