piątek, 3 maja 2024
Imieniny: PL: Jaropełka, Marii, Niny| CZ: Alexej
_-_transp.png){kind=spacer}
/ 
Czechy: Naukowcy z pomocą badań statystycznych określili szanse przeżycia więźniów w Auschwitz | 26.07.2023
We wspomnieniach ludzi, którzy przeżyli obozy koncentracyjne, często pojawia się informacja o kluczowym dla przetrwania wzajemnym wsparciu współwięźniów. Świadectwa ocalonych potwierdzają nowe analizy, w których wykorzystane zostały również dan o więźniach, którzy Holokaustu nie przeżyli. Wyniki badań czeskich naukowców z Ośrodka Badań Ekonomicznych i Studiów Doktoranckich - Instytutu Gospodarki Narodowej (CERGE-EI – Centrum pro ekonomický výzkum a doktorské studium - Narodohospodařský ústav) zostały opublikowane w najnowszym numerze amerykańskiego czasopisma PNAS — podała Telewizja Czeska 24.
Ten tekst przeczytasz za 4 min. 45 s
Fot. canva.com
Na potrzeby badań naukowcy zbadali losy 30 000 Żydów deportowanych z getta w Terezinie do obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau. Zakończenia wojny doczekało się jedynie 6 proc. z nich.
– Zebraliśmy szereg wskaźników więzi społecznych dostępnych dla poszczególnych więźniów w transportach z Terezina do Auschwitz, chodziło o dostępność potencjalnych przyjaciół w czasie transportu do Oświęcimia” – opisał portalowi Telewizji Czeskiej 24 dane wejściowe Štěpán Jurajda z Instytutu Gospodarki Narodowej Akademii Nauk Republiki Czeskiej.
Następnie badacze szukali odpowiedzi na pytanie, czy i w jaki sposób wspomniana dostępność więzi społecznych wpłynęła na przetrwanie Zagłady. Wykazali oni, że izolacja w obozie zmniejszała szanse na przeżycie.
Statystyka w historii
– Mieliśmy wyjątkową okazję do wykorzystania naszej analizy statystycznej w dziedzinie, w której takie narzędzia są używane rzadko. Okazało się, że modele ekonometryczne mogą uzupełniać i wspierać badania historyków, a interdyscyplinarne spojrzenie na wydarzenia historyczne to nie tylko domena archeologii czy biologii – mówił Štěpán Jurajda.
Autorzy badania wykorzystali bazę danych Instytutu Inicjatywy Terezińskiej zawierającej dane o 139 769 więźniach, którzy przybyli do Terezina. W 99,8 proc. przypadków znalazła się również informacja o tym, czy przeżyli Holokaust. Naukowcy dysponowali też danymi z wszystkich transportów z Terezina – mowa tutaj o 88 059 więźniach, z czego końca wojny dożyło tylko 5,6 proc.
– Baza danych z Terezina zawiera imię i nazwisko, płeć, wiek, datę przybycia, ewentualnie deportacji każdego więźnia, w tym numer transportowy oraz narodowość, a także tytuły naukowe i wzmiankę o wszelkich ważnych stanowiskach wśród więźniów getta – wyjaśniał Telewizji Czeskiej Štěpán Jurajda.
Obóz koncentracyjny w Terezinie. Fot. Wikimedia Commons
Obóz koncentracyjny w Terezinie. Fot. Wikimedia Commons
Dotychczasowe badania opierały się głównie na świadectwach ocalałych, które są z natury wybiórcze, dlatego też naukowcy musieli oprzeć swoją analizę również na danych osób, które zginęły przed zakończeniem wojny. Te zaś pozyskali z bazy danych.
– Więźniowie, którzy docierali do Auschwitz w większym gronie znajomych, mieli większe szanse na przeżycie w warunkach ekstremalnych. Im liczebniejsza grupa, tym większe szanse na to, że w razie śmierci kolejne osoby zostaną razem i stworzą mniejszą grupę dwóch, trzech więźniów, w której będą sobie pomagać – wyjaśniał Jurajda.
Grupa dawała przetrwanie
Analiza wykazała m.in., że mężczyźni z grupy robotników z obozu w Lípie mieli większe szanse na przeżycie, jeżeli z Terezina do Auschwitz jechali w większej grupie. Podobnie jak kobiety mieszkające na tej samej ulicy przed deportacją, jeżeli kilka z nich było wywiezionych spod tego samego adresu do Auschwitz. Według badań większe szanse na przeżycie mieli również lekarze obu płci.
– Nasze badania stanowią potwierdzenie dla naukowej literatury z zakresu badań jakościowych dotyczących Holokaustu i pokazują, że więzi społeczne, które powstały przed deportacją w normalnym środowisku społecznym, można przenieść do ekstremalnych warunków obozów koncentracyjnych. Reasumując, ludzie pomagają sobie nawzajem, nawet jeśli mają bardzo małe szanse na przeżycie – dodaje Tomáš Jelínek, współautor badania z Wyższej Szkoły Morawskiej w Ołomuńcu.
Widok na Terezin od północy. Fot. Wikimedia Commons
Widok na Terezin od północy. Fot. Wikimedia Commons
Śmierć w terezińskim getcie
Jurajda i Jelínek już wcześniej analizowali szanse przeżycia w getcie w Terezinie, gdzie najczęściej umierali ludzie starsi, powyżej 60. roku życia i im również więzi społeczne w istotny sposób pomagały przeżyć.
— Jeśli starszy więzień miał w Terezinie członka rodziny w wieku od 15 do 50 lat, ryzyko śmierci w krytycznym momencie – okresie przeludnienia getta – zmniejszało się o jeden procent. To, że w getcie razem ze starszym więźniem przebywały osoby z tej samej ulicy w Pradze, również przyczyniło się do zmniejszenia ryzyka. Tak samo w przypadku podobnego statusu społecznego – podsumowuje Štěpán Jurajda.
PNAS, czyli Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America to czasopismo naukowe amerykańskiej Narodowej Akademii Nauk. Oryginał artykuły czeskich naukowców można znaleźć - tutaj.
