czwartek, 6 listopada 2025
Imieniny: PL: Arletty, Feliksa, Leonarda| CZ: Liběna
Glos Live
/
Nahoru

Wyjątkowa przedszkolanka z Łazów. Zobaczcie koniecznie wystawę o Helenie Knabównie | 05.11.2025

Właśnie dlatego powstają takie wystawy – mówi Marian Steffek z Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków w RC, słysząc, że postać Heleny Knabówny nie zajmuje szczególnego miejsca w powszechnej świadomości mieszkańców regionu. A przecież biorąc pod uwagę jej bogaty dorobek pedagogiczny, poświęcenie się pracy z dziećmi i społeczne zaangażowanie przerwane salwą niemieckich karabinów, Helena Knabówna powinna być obecna w pamięci. Przypomina ją wystawa, jaką można oglądać w siedzibie Kongresu Polaków w RC przy ul. Grabińskiej w Czeskim Cieszynie.

Ten tekst przeczytasz za 3 min. 30 s
Helena Knabówna była nieprzeciętną postacią. Warto wybrać się na wystawę poświęconą jej życiu. Fot. Łukasz Klimaniec

Przyczynkiem do wystawy jest 80. rocznica tragicznej śmierci Heleny Knabówny. Ta obdarzona wieloma talentami 50-letnia wówczas kobieta, została w 1945 roku rozstrzelana w czasie zbiorowej egzekucji na cmentarzu żydowskim w Cieszynie. Mówi o tym ostatnia z wystawowych plansz. Ale żeby lepiej poznać bohaterkę ekspozycji, należy uważnie prześledzić te wcześniejsze, na których niewysoka, szczupła, ale pełna wdzięku kobieta najczęściej widnieje na bardzo dobrej jakości zdjęciach w towarzystwie dziecięcych grup przedszkolnych.

Urodzona w Dąbrowie w 1894 r., po ukończeniu szkoły ludowej i wydziałowej, skończyła kurs dla nauczycielek przedszkoli w Polskim Seminarium Nauczycielskim w Cieszynie. Następnie została nauczycielką przedszkola w Łazach, które mieściło się w budynku miejscowej szkoły ludowej, a później pracowała w przedszkolu w Orłowej-Kopaninach.
– Była bardzo lubiana. Ze swymi podopiecznymi często organizowała okolicznościowe akademie i przedstawienia. Sama pisała sztuki teatralne i obrazki sceniczne dla dzieci. Uczniów wychowywała w miłości do Ojczyzny (Polski i Zaolzia) oraz w szacunku do historii, tradycji, kultury i przyrody – dowiadujemy się z plansz wystawy.

 Ekspozycję można oglądać od 4 listopada do 11 grudnia, od wtorku do piątku w godzinach od 8.00 do 15.00.

Knabówna grywała w przedstawieniach teatralnych, recytowała wiersze, była też solistką w Chórze Związku Ewangelickiej Młodzieży w Orłowej. Swój głos kształciła na lekcjach śpiewu w Morawskiej Ostrawie, a widzowie amatorskich przedstawień i operetek uważali, że mogłaby być zawodową artystką. Ze swoimi zdolnościami aktorskimi chętnie dzieliła się z koleżankami, ucząc ich pracy na scenie. Co więcej – jeździła na łyżwach, ćwiczyła gimnastykę, wiosłowała, pływała, chodziła na górskie wycieczki. Potrafiła szyć na maszynie eleganckie suknie, męskie koszule i kostiumy na przedstawienia teatralne.

Helena Knabówna była członkinią wielu organizacji. Świadczą o tym m.in. jej liczne legitymacje i pamiątki.  Fot. Łukasz Klimaniec

Działała m.in. w Harcerstwie Polskim w Czechosłowacji, Macierzy Szkolnej, Towarzystwie Nauczycieli Polskich, a w latach 1938-1939 także w Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce i Obozie Zjednoczenia Narodowego (Obwód Zaolziański). W 1937 r. Helena Knabówna przeprowadziła się z Dąbrowy do Orłowej do domu swej siostry Berty Berger. W czasie wojny potajemnie uczyła polskiego.

Działając w Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej pomagała rodzinom ofiar hitlerowskiego terroru, więźniom oraz żołnierzom i oficerom polskim w obozach jenieckich. Wysyłała m.in. paczki żywnościowe do Oflagu w Murnau. Na początku 1945 r., spodziewając się wyzwolenia, szyła już polskie flagi.

Jednak 15 marca 1945 r. na skutek donosu została aresztowana przez Gestapo i osadzona w cieszyńskim więzieniu. 30 marca 1945 r. w czasie zbiorowej egzekucji została rozstrzelana na cmentarzu żydowskim w Cieszynie. 14 czerwca 1945 r. w czasie ekshumacji jej ciało zostało zidentyfikowane przez siostrę. 27 czerwca 1945 r. ofiary egzekucji pochowano w zbiorowej mogile na cmentarzu komunalnym w Cieszynie.
Wystawę można oglądać od 4 listopada do 11 grudnia, od wtorku do piątku w godzinach od 8.00 do 15.00.