Takiej dwujęzycznej wystawy jeszcze w historii Ośrodka Dokumentacyjnego Kongresu Polaków w Republice Czeskiej jeszcze nie było. Plansze przygotowane przez Mariana Steffka z tegoż ośrodka przy pomocy dra Stanisława Gawlika opisane są w językach polskim i… węgierskim, czym zajął się dr Imre Molnár, historyk i dyplomata, autora biografii Jánosa Esterházego. 

Wystawa należy do cyklu „Potomkowie Piastów cieszyńskich” i dokumentuje piastowski rodowód Jánosa Esterházego, działacza mniejszości węgierskiej, polityka węgierskiego i polskiego pochodzenia, który w 2019 r. otrzymał status Sługi Bożego w Kościele katolickim i jest kandydatem do wyniesienia na ołtarze, a także rodowody jego mamy (Elżbiety Esterházy z domu Tarnowskiej), babci (Róży Tarnowskiej z domu Branickiej) i prababci (Jadwigi Branickiej z domu Potockiej).

János Esterházy urodził się 14 marca 1901 r. w Ujlaku w Górnych Węgrzech (dziś Słowacja). Po śmierci ojca w 1905 r. trójkę dzieci – Luizę, Jánosa i Marię wychowywała głównie matka i to w duchu polskim, patriotycznym i religijnym. 

– Właśnie przez matkę János był spokrewniony z takimi polskimi rodami, jak Tarnowscy, Braniccy, Potoccy i Czartoryscy. Po kądzieli był też między innymi potomkiem władców z dynastii Piastów, Arpadów, Przemyślidów, Luksemburgów i Jagiellonów. Jego przodkami byli również Piastowie cieszyńscy: Mieszko I, Kazimierz I i Przemysław I Noszak – wyjaśnia na planszach wystawy Marian Steffek.

János Esterházy w 1931 r. stanął na czele Ligi Węgrów w Czechosłowacji, a po wyborach w 1935 r. zdobył mandat posła do Zgromadzenia Narodowego Republiki Czechosłowackiej z okręgu Koszyce. W parlamencie bronił praw kulturalnych, gospodarczych i językowych zamieszkałej na Słowacji węgierskiej grupy narodowej. 

Po napaści Niemiec na Polskę w 1939 r. organizował pomoc dla polskich uchodźców. Osobiście przewiózł do Budapesztu gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Pośredniczył też w ratowaniu polskich depozytów bankowych i polskich dzieł sztuki. 

Gdy rząd słowacki rozpoczął prześladowania Żydów, János Esterházy  pomagał Żydom uciec do Węgier, dawał zapomogi i ukrywał ich w swoim majątku. W maju 1942 r., jako jedyny poseł, nie zagłosował za ustawą o wysiedleniu Żydów ze Słowacji. Po odkryciu przez Niemców w 1943 r. grobów polskich oficerów w Katyniu upowszechniał wiedzę o tym, że zbrodnię popełnili Sowieci i konsekwentnie nazywał ją ludobójstwem. 

W 1945 r. na polecenie Gustava Husáka został aresztowany i przekazany NKWD. W sfingowanym procesie w Moskwie oskarżono go o kierowanie partią faszystowską, szpiegostwo i szkalowanie ZSSR przez rozpowszechnianie wiadomości i materiałów na temat zbrodni katyńskiej. Otrzymał 10-letni wyrok i został wysłany do łagru na Syberii, gdzie zachorował na gruźlicę. 

16 września 1947 r. w Czechosłowacji został zaocznie skazany na karę śmierci. W 1949 r. odesłano go tu w celu wykonania wyroku, ale dzięki staraniom rodziny i znajomych, został ułaskawiony. Wyrok zamieniono na dożywocie i rozpoczęła się jego katorga w czechosłowackich więzieniach. O jego uwolnienie z więzienia starała się przede wszystkim jego młodsza siostra Maria Mycielska. Nie przyniosło to jednak efektu. Ostatnim miejscem jego kaźni był Mírov, gdzie 8 marca 1957 r. zmarł wskutek wycieńczenia organizmu.    

W 1993 r. został zrehabilitowany w Rosji. W 2009 r. prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył go pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski za pomoc polskim uchodźcom podczas II wojny światowej. János Esterházy jest symbolem wspólnej historii Polski i Węgier oraz braterstwa obu narodów.  

Wystawa, jaką można oglądać w siedzibie Kongresu Polaków w RC w Czeskim Cieszynie do 26 listopada, gościła niedawno na Słowacji w miejscowości Dolné Obdokovce (po węgiersku Alsóbodok) w Centrum Pielgrzymkowym im. Jánosa Esterházego, gdzie zawiózł ją dr Stanisław Gawlik. Zebrała tam dobre recenzje i uznanie, że János Esterházy cieszy się zainteresowanie wśród Polaków na Zaolziu. Niewykluczone, że będzie prezentowana także w Budapeszcie.