niedziela, 6 października 2024
Imieniny: PL: Artura, Fryderyki, Petry| CZ: Hanuš
_-_transp.png){kind=spacer}
/ 
Mikołaj z Torunia. To jest jego rok a w niedzielę jego 550. urodziny | 19.02.2023
Mikołaj Kopernik może być postacią inspirującą do opowiadania o kosmosie i o nas samach. Bo pytanie o kosmos i o Kopernika, to pytanie o nasze miejsce w tej wielkiej przestrzeni – mówi Michał Kłosiński, kustosz Domu Mikołaja Kopernika w Toruniu, który odwiedziliśmy tuż przed obchodami 550 rocznicy urodzin tego wielkiego astronoma, jaka przypada w niedzielę 19 lutego.
Ten tekst przeczytasz za 9 min. 45 s
.png&path=content/other/clanek/2023_02/88917-1.jpg)
Michał Kłosiński, kustosz Domu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w sali, w której można oglądać astronomiczne przyrządy naukowe czasów nowożytnych. Fot. ŁUKASZ KLIMANIEC
GALERIE Dom Mikołaja Kopernika
Choć jest środowe przedpołudnie to w Domu Mikołaja Kopernika w Toruniu
panuje spory ruch. Rodzice z małymi dziećmi (ale i tymi starszymi), seniorzy,
grupa nastolatków, przechodzą przez kolejne pomieszczenia oglądając pamiątki
związane z astronomem i czasami, w jakich żył.
– Frekwencja jest dobra. Już w poprzednim roku było nieźle, a teraz
jest jeszcze lepiej – przyznaje Michał Kłosiński, kustosz Domu Mikołaja
Kopernika w Toruniu. Rozmawiamy w jego biurze, które mieści się w dawnej
oficynie gotyckiej kamienicy należącej niegdyś do rodziny Koperników. Ta
kamienica to trwały ślad po astronomie i miejsce, które łączy najnowsze
technologie multimedialne z historyczną tkanką doskonale zachowanego
średniowiecznego budynku.
Niejasne miejsce urodzin
Wchodząc do Domu Mikołaja Kopernika, w holu, gdzie znajdują się kasy
biletowe i pamiątki, można zobaczyć tablicę z 1923 r., z napisem „Tu urodził
się Mikołaj Kopernik 19 lutego 1473 roku. Wstrzymał słońce ruszył ziemię
polskie wydało go plemię”.
Tablica w holu Domu Kopernika. Fot. Łukasz Klimaniec
– Będę szczery z czytelnikami, że… nie jesteśmy do końca pewni, czy
Mikołaj Kopernik urodził się właśnie w tym domu – Michał Kłosiński bez ogródek
stawia sprawę. – Ale jesteśmy pewni, że od połowy XV wieku do 1480 roku ten dom
był własnością Koperników. Wiemy, że tutaj mieszkali w latach 60. XV wieku.
Natomiast nie jesteśmy do końca pewni, czy w 1473 roku, gdy Kopernik przyszedł
na świat, zamieszkiwali w tym domu, czy też przeprowadzili się do kamienicy
przy ul. Stary Rynek 36, która była określana „Glazurową”. Jednak ten fakt jest
nam znany dopiero od drugiej połowy XX wieku – dodaje kustosz.
Miejsce, w którym dziś urządzony jest Dom Mikołaja Kopernika to
późnogotycka kamienica mieszczańska, która zachowała się w nienaruszonym stanie
do dnia dzisiejszego od połowy XV wieku. Choć historycy są skłonni przesunąć
datę powstania tego murowanego domu na wcześniejszą, na co wskazują badania
dendrochronologiczne stolarki okiennej.
Dom Mikołaja Kopernika to późnogotycka kamienica mieszczańska.
W tej kamienicy mieszczanie zajmowali parter, wyższe partie były
częścią magazynową. Składano to, czym handlowano. Kopernik zajmował się handlem
miedzią, ale i handlem woskiem, a także potażem, czyli popiołem wytwarzanym na
tych obszarach.
Wyprawa w przeszłość
Wystawa w Domu Mikołaja Kopernika koncentruje się wokół trzech tematów
– nauka dawna i współczesna, życie codzienne rodziny mieszczańskiej w
późnogotyckim hanzeatyckim domostwie oraz życie i dzieło Mikołaja Kopernika.
– Tworząc tę wystawę chcieliśmy przenieść widza w realia świata
dzieciństwa Mikołaja Kopernika, świata drugiej połowy XV wieku. Pokazać, jak
ludzie wtedy jadali, gdzie spali, czym bawiły się dzieci. Dlatego prezentujemy
wiele artefaktów pochodzących z wykopalisk archeologicznych Torunia
odnalezionych na ul. św. Anny, czy ul. Rabiańskiej – wyjaśnia Michał Kłosiński
(jednym z eksponatów jest odkryty w dawnej latrynie… bucik należący do
chłopca).
Odkryty w dawnej latrynie bucik należący do chłopca.
Spacerując po Domu Mikołaja Kopernika (polecamy skorzystać z
audioprzewodnika) poznajemy świat, który ukształtował Kopernika jako
późniejszego uczonego i badacza. Renesansowy horyzont zainteresowań astronoma i
szeroka paleta jego aktywności np. ekonomicznych (traktat o monecie i pomysły
na reformę monetarną) musiały zostać wyniesione z domu rodzinnego.
Dlatego na
wystawie widzimy m.in. kantor kupiecki, w którym ojciec Kopernika trzymał
dokumenty związane z handlem i pieniądze, jest też wątek poświęcony jego studiom
w Krakowie i we Włoszech, czy działalność na Warmii.
Widzimy świat szeroko rozumianej nauki – od najstarszych obserwatoriów
astronomicznych po pokaz przyrządów naukowych czasów nowożytnych.
Najcenniejszym obiektem jest cyrkiel Jana Heweliusza, gdańskiego astronoma,
który podarował go toruńskiemu gimnazjum akademickiemu.
– Po Koperniku nie
zachowały się instrumenty, którymi obserwował niebo. Na Uniwersytecie
Jagiellońskim są prezentowane narzędzia, którymi mógł się posługiwać, a na zamku
w Olsztynie jest tablica astronomiczna, którą sam wyrysował – wskazuje
Kłosiński.
W białej sali można oglądać przyrządy naukowe czasów nowożytnych.
Geniusz i rewolucjonista
Co dziś warto wiedzieć o Koperniku? Truizmem jest stwierdzenie, że był
wielkim człowiekiem. Ale właśnie w tym truizmie kryje się całe bogactwo
wynikające ze znaczenia tej postaci.
– Był rewolucjonistą, jeśli chodzi o kwestie naukowe. Publikacja „De
revolutionibus orbium coelestium” (O obrotach sfer niebieskich), na którą
zdecydował się 1543 roku, wywróciła nasze rozumienie konstrukcji i modelu
wszechświata. Była to wielka zmiana filozoficzna, w wyniku której, człowiek z
punktu centralnego we wszechświecie został zdetronizowany i sprowadzony do punktu
dopełniającego całą rzeczywistość – tłumaczy Michał Kłosiński.
„De revolutionibus orbium coelestium”, wydanie warszawskie.
Nic dziwnego, że kopernikowska praca w 1616 r. trafiła na indeks ksiąg
zakazanych, o czym można dowiedzieć się w jednej z sal toruńskiego muzeum. A o
tym, jak wyglądało pierwsze wydanie tego dzieła, będzie można przekonać się w sobotę 18 lutego w Sali Królewskiej Ratusza Staromiejskiego w ramach
wystawy „Ze wszech ksiąg najbardziej godna przeczytania… Wokół De
revolutionibus” zostaną wystawione dwa pierwsze wydania „De revolutionibus…”
(Norymberga 1543 r.).
Kopernika trzeba postrzegać nie tylko jako geniusza, ale i człowieka o
wielkiej odwadze intelektualnej. Publikując swoje dzieło zdawał sobie sprawę z jego
konsekwencji, o czym napisał w przedmowie „De revolutionibus…” skierowanej do
papieża Pawła III. Wskazał w niej, że w obliczu prawdy intelektualnej nie może
przemilczeć swojego odkrycia.
Pomnik Mikołaja Kopernika w Toruniu.
– Zrobił to na dwa lata przed swoją śmiercią.
Przez całe życie zdawał sobie sprawę z ciężaru odpowiedzialności za publikację
dzieła, które zmienia myślenie i mentalność – zauważa Kłosiński.
A przecież trzeba pamiętać także o medycznych zdolnościach Kopernika
(wiedzę nabył studiując medycynę w Padwie w latach 1500-1503), który leczył
ludzi na Warmii, a jego porady i diagnozy cieszyły się dużym uznaniem.
Wciąż inspiruje
Czy mimo upływu lat Kopernik może nadal inspirować? Kłosiński nie ma co
do tego wątpliwości i uważa, że w tym sensie jego postać jest trochę mało
wykorzystywana. Bo jeśli wczytać się w znaczenie jego dokonania w XVI wieku, to
widać wielki progres w rozwoju nauki.
– Kopernik dokonuje obserwacji, weryfikuje tezy poprzedników, stawia
nowe hipotezy. W tym sensie jest bardzo inspiracyjny. Nie tylko na polu
naukowym. Może inspirować artystów do opowiadania o kosmosie i o nas samych. Bo
pytanie o kosmos i o Kopernika, to pytanie o nasze miejsce w tej wielkiej
przestrzeni – mówi Michał Kłosiński. Ma nadzieję, że obchody 550 rocznicy
urodzin astronoma zostawią po sobie ślad właśnie w postaci inspiracji różnych
środowisk.
***
Kopernikowe ślady
Szukając w Toruniu miejsc związanych z Mikołajem Kopernikiem warto
podejść do katedry śś. Janów (Chrzciciela i Ewangelisty), gdzie znajduje się
kaplica zwana kopernikańską. Jest tam wczesnogotycka chrzcielnica, z której
korzystano w 1473 r. podczas chrztu Mikołaja Kopernika. Będąc przy tej katedrze
warto popatrzeć na sąsiadującą z nią Szkołę Policealną Medyczną. To budynek,
gdzie w czasach średniowiecznych znajdowała się szkoła przyparafialna i gdzie
uczęszczał Kopernik pobierając pierwsze nauki. Koniecznie trzeba podejść pod
pomnik Mikołaja Kopernika przy staromiejskim rynku – to jeden z symboli Torunia
i najczęściej fotografowany obiekt w mieście.
Huczne urodziny
Decyzją Senatu RP rok 2023 został ustanowiony Rokiem Mikołaja
Kopernika. Z kolei Sejm RP w podjętej 8 lutego 2023 roku uchwale, upamiętnił
550. rocznicę urodzin astronoma. Z okazji urodzin Mikołaja Kopernika w sobotę (18
lutego) mieszkańcy Torunia i turyści przejdą w paradzie z gigantyczną figurą
jubilata, złożą prezenty pod jego pomnikiem, wpiszą się na symboliczną kartkę
urodzinową i skosztują urodzinowego tortu udekorowanego astronomicznymi
motywami. Będzie występ grupy bębniarzy, orkiestry dętej i confetti. W
niedzielę (19 lutego) w katedrze śś. Janów zostanie odprawiona msza przez abp Wojciecha
Polaka, rozpocznie się Światowy Kongres Kopernikański, a także Gala Nauki
Polskiej. Udział w wydarzeniu weźmie prezydent RP Andrzej Duda.
Z Kartą Polaka
Zwiedzanie
Domu Mikołaja Kopernika oraz wszystkich oddziałów Muzeum Okręgowego w Toruniu
(Ratusza Staromiejskiego, Muzeum Historii Torunia w Domu Eskenów, Muzeum Sztuki
Dalekiego Wschodu w Kamienicy pod Gwiazdą, Muzeum Toruńskiego Piernika, Muzeum
Podróżników im. Tony’ego Halika, Muzeum Twierdzy Toruń i Biblioteki Naukowej)
dla posiadaczy Karty Polaka jest bezpłatne. Z Kartą Polaka otrzymamy też zniżkę
na bilet kolejowy do Torunia (37 proc.)
