O tym, że Śląsk Cieszyński przykuwa uwagę badaczy kultury ludowej, folkloru, religii i ekumenizmu, dziejów szkolnictwa czy relacji polsko-czeskich nie trzeba nikogo przekonywać. Śląsk Cieszyński to wyjątkowo bogaty obszar pograniczny, gdzie mieszały się różne tradycje, języki czy wierzenia.

Mniej uwagi poświęcono jednak dotychczas badaniom nad czymś, co można określić mianem „alternatywnej duchowości”, duchowości, która nie mieści się w ramach wspólnot religijnych (protestanckich czy rzymskokatolickich), a jednocześnie budziła i budzi do dzisiaj liczne kontrowersje, często jednak będące konsekwencją przekazywanych z pokolenia na pokolenia uprzedzeń i stereotypów. To obszar bez wątpienia warty pogłębionego poznania i „odczarowania”, wykroczenia poza skojarzenia związane z seansami spirytystycznymi i wywoływaniem duchów osób zmarłych. Z uznaniem i nadzieją zatem należy powitać fakt powstania zespołu badawczego, skupiającego naukowców z różnych ośrodków akademickich (polskich i czeskich), który od stycznia bieżącego roku realizuje na terenie Śląska Cieszyńskiego projekt pt. „Programy alternatywnej duchowości na Śląsku Cieszyńskim od końca XIX w. do lat 70. XX wieku”.

 

Kierownikiem projektu jest dr hab. Izabela Trzcińska, prof. AGH, pracująca na Wydziale Humanistycznym Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie. Dzięki jej staraniom udało się pozyskać środki na badania w ramach programu ministra edukacji i nauki pod nazwą „Nauka dla Społeczeństwa”. 

 

 

 

Badacze stawiają sobie za cel wydobycie z twórczości przedstawicieli alternatywnej duchowości ich autorskich koncepcji odnowy religii, człowieka, Polski czy świata. Badaniami zostanie objęta przede wszystkim twórczość Juliana Ochorowicza, braci Chobotów, Agnieszki Pilch, Andrzeja Podżorskiego, Jana Hadyny, Kazimiery Chobotowej, Tomasza Ogiermana-Mańskiego, Andrzeja Kajfosza. Twórczość wspomnianych osób pozostaje ważnym fragmentem lokalnej kultury i jej znaczenie dla Śląska Cieszyńskiego, ale i dla polskiej kultury stanowi ważny element prac zespołu projektowego. Badacze będą współpracować z lokalnymi instytucjami, m.in. z Muzeum Ziemi Cieszyńskiej, Książnicą Cieszyńską, Muzeum Beskidzkim im. Andrzeja Podżorskiego czy Kongresem Polaków w Republice Czeskiej.

 

Planowane są kwerendy w polskich, czeskich, szwajcarskich, ukraińskich i słowackich archiwach, bibliotekach publicznych i zbiorach prywatnych. Członkom zespołu zależy nie tylko na upowszechnianiu wiedzy o twórczości wspomnianych wyżej autorów, nie tylko na dotarciu do nieznanych szerzej dokumentów, wspomnień o tych osobach, ale także na przedstawieniu ich sylwetek i twórczości w innym świetle, jako ważnych dla kultury Śląska Cieszyńskiego postaci a nie jako propagatorów wstydliwego dziedzictwa.

 

 

 

 

Ważność samego projektu polega także na pokazaniu związków między działalnością środowiska alternatywnej duchowości a walką o odrodzenie Polski, sanacją lokalnych społeczności, narodu i świata. Efektem projektu będzie również stworzenie archiwum dostępnego na stronie internetowej, opublikowanie książki napisanej przez członków zespołu projektowego, publikacje w czasopismach naukowych, popularnonaukowych oraz w prasie lokalnej. Podsumowaniem projektu będzie organizacja konferencji jesienią 2023 roku.

 

Więcej informacji o projekcie dostępnych jest na stronie internetowej https://home.agh.edu.pl/~duslask/ oraz na facebookowej stronie Duchowości Śląska Cieszyńskiego - tutaj.