Zacznijmy od Jana Husa

Powszechnie znane jest znaczenie Jana Husa dla kształtowania języka czeskiego, literatury i liturgii w języku narodowym. Mniej znany jest natomiast fakt, że kancjonały husyckie, pisma Husa i Braci Czeskich przedostawały się na XV-wieczny Śląsk, wypierając z obiegu oficjalnego niemczyznę. Język czeski, znormalizowany graficznie przez Husa, wypolerowany stylistycznie przez kaznodziejów i pisarzy tego czasu, pobrzmiewał również na Wawelu w czasie panowania dwóch ostatnich Jagiellonów, nie mówiąc już o prastarej śląskiej dzielnicy piastowskiej. O jego popularności decydowała także jego bliskość z ówczesnym językiem polskim, większa niż z dzisiejszym, toteż czeszczyzna torowała drogę ku oficjalności językowi polskiemu. Dla czeskiej narodowej kultury i oświaty, szczególnie języka, który jest jej podstawą, miał więc Hus znaczenie fundamentalne, odczuwane do współczesności, choć jego los był tragiczny. Jednak jego dziedzictwo duchowe żyje i inspiruje nadal.

Marcin Luter

Więcej szczęścia miał Marcin Luter, którego uważamy za ojca Reformacji. Po stu latach po spaleniu Husa czasy się zmieniły, w Niemczech sytuacja społeczno-polityczna też była inna niż w Królestwie Czeskim XV wieku, co można powiedzieć i o Kościele rzymskokatolickim.

Luter, podobnie jak Hus, oparł swoją naukę na prymacie słowa i pisma (solum verbum, sola scriptura), dając tak impuls do powstania literatur narodowych, nie mówiąc o nobilitacji ich języków, dając im zdecydowane pierwszeństwo przed łaciną. W r. 1534 przetłumaczył na język niemiecki Biblię, też inne pisma, głosząc, że rozmowa z Bogiem jest skuteczna tylko wtedy, gdy wierzący rozumieją sens modlitwy, co skutkowało w sposób szczególny. Dlaczego? Luter posłużył się niemczyzną jak najbardziej zbliżoną do jej wariantu potocznego, mówionego, zatem najbardziej współczesnego w tym czasie, przez co doprowadził do stworzenia ogólnoniemieckiego języka literackiego, respektowanego po dziś dzień, oddziałującego w Niemczech i na inne kręgi wyznaniowe, też promieniującego na zagranicę. Przybijając 31 października 1517 roku 95 tez na drzwiach kościoła w Witemberdze, dał początek nie tylko Reformacji i zmianom w obrębie kościoła, ale także cywilizacyjno-kulturowym. W ciągu miesiąca obiegły one Europę, docierając szybko i do Księstwa Cieszyńskiego za panowania księcia Kazimierza II. 

Cały tekst prof. Daniela Kadłubca znajdziecie w sobotnim drukowanym „Głosie Ludu”.