Tablica przypomina o wydarzeniach, które według części historyków były pierwszymi działaniami rozpoczynającymi II wojnę światową. W nocy z 25 na 26 sierpnia 1939 r. żołnierze 4. Pułku Strzelców Podhalańskich i funkcjonariusze straży granicznej stoczyli walkę z niemieckim oddziałem dywersyjnym broniąc tuneli i stacji kolejowej na Przełęczy Jabłonkowskiej. Miejsce to było jednym z pierwszych celów niemieckiego ataku na Polskę planowanego na 26 sierpnia 1939 r., ale odwołanego i przesuniętego o cztery dni później, o czym przypomina zamieszczony na tablicy napis w językach polskim i czeskim.

Andrzej Niedoba, wójt Mostów k. Jabłonkowa wyjaśnił, że podczas 80. rocznicy wybuchu II wojny światowej ekipy telewizyjne, które przyjechały do gminy, by nakręcić materiał z historykami, chciały też sfilmować tablicę przypominającą o tych wydarzeniach. Okazało się wtedy, że takiej nie ma. Wójt postanowił pójść za ciosem, skontaktował się z konsulatem generalnym RP w Ostrawie, a także z Instytutem Pamięci Narodowej, by zainteresować polskie władze tą sprawą. Sam zajął się organizowaniem pozwoleń od władz Kolei Czeskich na umieszczenie pamiątkowej tablicy.

– Rodzice opowiadali mi o tamtych wydarzeniach. Mój ojciec był ich bezpośrednim świadkiem. Brał nawet udział w filmach realizowanych przez czeską telewizję opowiadając, jak to było, więc dla mnie ta historia była żywa. Smuciło mnie, że mało kto o niej wie, że ta sprawa jest lekceważona. Ale w „Małej encyklopedii PWN” o II wojnie światowej przeczytałem, że Mosty k. Jabłonkowa zostały określone jako miejsce rozpoczęcia tej wojny. I poszedłem tym tropem – stwierdził.

Tablicę ufundował Instytut Pamięci Narodowej. We wtorkowej uroczystości z udziałem 5. Batalionu Strzelców Podhalańskich z Przemyśla uczestniczyli m.in. prezes IPN Karol Nawrocki, konsul generalna RP w Ostrawie Izabella Wołłejko-Chwastowicz, przedstawiciele polskich organizacji na Zaolziu, a także poseł RP Przemysław Koperski, który w polskim parlamencie interpelował w sprawie umieszczenia pamiątkowej tablicy w Mostach k. Jabłonkowa.

– Dwa lata temu podczas obchodów kolejnej rocznicy spotkałem się tutaj z działaczami MK PZKO i wtedy dowiedziałem się, że polskie środowiska starają się o upamiętnienie tego wydarzenia. Złożyłem stosowne poprawki do budżetu państwa, żeby zabezpieczyć pieniądze na ufundowanie tej tablicy, wystosowałem odpowiednie interpelacje, miałem wystąpienie parlamentarne w tej sprawie. Temat był trudny, bo wymagał wielu uzgodnień na poziomie Ministerstwa Spraw Zagranicznych z partnerami z Czech, ale takie historyczne wydarzenie wymaga godnego upamiętnienia. Cieszę się, że miałem w tym jakiś swój udział – powiedział poseł Koperski.

Prezes IPN przyznał, że umieszczenie tablicy to inicjatywa konsul Izabelli Wołłejko-Chwastowicz i wójta Andrzeja Niedoby, a IPN wychodzi naprzeciw takim inicjatywom, bo dba „nie tylko o historię Polski XX wieku, ale i o Polaków na całym świecie”.

– Wiemy, że na Przełęczy Jabłonkowskiej polscy żołnierze i pogranicznicy bronili ówczesnych granic Rzeczypospolitej w wojnie, która formalnie jeszcze się nie rozpoczęła. Ale to wydarzenie było zwiastunem hekatomby, najtragiczniejszego konfliktu w historii cywilizacji, a zarazem sygnałem o wielkim przywiązaniu wojskowych i pograniczników do Rzeczypospolitej – powiedział.

Stawiając pytanie, gdzie tak naprawdę wybuchła II wojna światowa – 26 sierpnia na Przełęczy Jabłonkowskiej, 1 września na Westerplatte, czy w zbombardowanym 1 września w Wieluniu, stwierdził, że chronologiczne pierwszeństwo w walce i w cierpieniu dla polskiego narodu nie ma znaczenia.

– Wydarzenia na Przełęczy Jabłonkowskiej, Westerplatte, Wieluniu, postawa żołnierzy września 1939 roku, czyny Armii Krajowej, walka polskich żołnierzy na szlaku Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie uczą nas o narodzie, który jest głęboko przywiązany do swojej niepodległości. O narodzie, dla którego sens walki bierze się z wartości, w imię których ta walka się odbywa. Jesteśmy gotowi, by bronić niepodległości Polski i wówczas, i dziś, w XXI wieku – podkreślił prezes IPN odsłaniając wspólnie z wójtem Andrzejem Niedobą pamiątkową tablicę.

Uczestnicy wydarzenia złożyli również wieńce kwiatów przed obeliskiem „Ofiarom obozów koncentracyjnych na wieczną pamiątkę” stojącym przed Biblioteką Gminną w Mostach koło Jabłonkowa, a następnie w Domu PZKO Kasowy wzięli udział w wernisażu wystawy poświęconej ofiarom II wojny światowej. 

– Bardzo się cieszę, że ta długo przygotowywana i długo odkładana uroczystość doszła do skutku i wzbudziła takie zainteresowanie zarówno po polskiej, jak i czeskiej stronie – powiedziała konsul Izabella Wołłejko-Chwastowicz. Zwróciła uwagę, że obecność przedstawicieli polskich ministerstw, parlamentu, burmistrzów i wójtów jest sygnałem na Zaolziu, że administracja rządowa i samorządowa pamiętają o mieszkających tu Polakach. – Dzięki temu wsparciu polska mniejszość na Śląsku Cieszyńskim ma szansę rozwoju, pokazania swojej siły i budowania prestiżu na poziomie lokalnym i ogólnokrajowym – zaznaczyła.

ZOBACZCIE GALERIĘ ZDJĘĆ Z TEGO WYDARZENIA: