Temat jabłonkowskich Żydów pojawił się nad Olzą przy okazji Dni Kultury Żydowskiej, jakie w Cieszynie i Czeskim Cieszynie w dniach   4 - 11 listopada zorganizowały parafia ewangelicko-augsburska w Cieszynie i Muzeum Śląska Cieszyńskiego. W niezwykłą podróż po zakątkach judaizmu w regionie zabrał uczestników spotkania w Bibliotece Miejskiej w Cieszynie Josef Byrtus, inżynier (absolwent Wyższej Szkole Transportu i Komunikacji w Żylinie) i teolog (ukończył studia na wydziale teologicznym Uniwersytetu Palackiego w Ołomuńcu), a na co dzień nauczyciel w Piosku.

Pierwsze informacje o Żydach mieszkających w Jabłonkowie są związane z Cieszynem i pochodzą z 1644 roku. Jak podają źródła historyczne, w 1752 roku na Śląsku Cieszyńskim mieszkało 88 żydowskich rodzin. Z przeprowadzonego wówczas spisu wynikało, że wśród nich było siedmiu nauczycieli. Dwóch mieszkało w Cieszynie, jeden w Jabłonkowie, a pozostali w Skoczowie, Jaworzu, Ropicy i Boguminie.

Rok 1868 przynosi pierwsze potwierdzone działania żydowskiej społeczności w Jabłonkowie, która podlegała jurysdykcji cieszyńskiego rabina. Jabłonkowscy Żydzi mieli swój dom modlitewny i założyli jednoklasową żydowską „szkołę ludową”.

Josef Byrtus prezentując archiwalne zdjęcia jabłonkowskiego Rynku zauważył, że XIX wiek był czasem rozkwitu żydowskiej społeczności w Jabłonkowie. Świadczą o tym domy znajdujące się w części Rynku, które były własnością Żydów.

Zauważył, że na przełomie XIX i XX wieku życie w Jabłonkowie było bardzo bogate, a miejscowość różnorodna, bo zamieszkiwali ją ludzie, którzy uważali się za Polaków, Czechów, Żydów, Niemców, Ślązaków, Węgrów i Słowaków. – Generacja naszych przodków automatycznie potrafiła posługiwać się językiem polskim, czeskim i niemieckim. Znała też żydowskie tradycje, bo Żydzi żyli wśród nich – podkreślił Byrtus.

W 1890 roku na Śląsku Cieszyńskim było osiem gmin, w których mieszkało więcej, niż 100 Żydów. Największa społeczność żydowska znajdowała się w Bielsku, a kolejne znaczące były w Cieszynie, Skoczowie, Polskiej Ostrawie, Frydku, Frysztacie i właśnie w Jabłonkowie.

Pamiątką po społeczności żydowskiej w Jabłonkowie jest dziś stary cmentarz żydowski. Ta nekropolia stała się częścią pracy badawczej Josefa Byrtusa – hebrajskie teksty z macew (nagrobków) i ich tłumaczenia znalazły się w jego książce „Żydzi w Jabłonkowie”.

Więcej w papierowym wydaniu Głosu