piątek, 25 kwietnia 2025
Imieniny: PL: Jarosława, Marka, Wiki| CZ: Marek
_-_transp.png){kind=spacer}
/ 
Cieszyńskie Rody: Jebastysowie | 02.12.2024
Nazwisko Jebastys
pojawia się w źródłach od XVI do pierwszej połowy XVIII wieku, a później jakby
ślad się po nim urywa. Prawdopodobnie pierwsza
wzmianka o przedstawicielu tego rodu pochodzi z 1537 roku. Dowiadujemy się z
niej, że niejaki „Gebastis” z Jabłonkowa musiał zapłacić w Żylinie cło za
towary, które przywiózł (głównie ryby)...
Ten tekst przeczytasz za 4 min. 45 s
Wpis w księdze gruntowej Mostów koło Jabłonkowa z 1654 roku, dotyczący nabycia nieruchomości przez Jana Jebastysa (młodszego). Źródło: Archiwum Krajowe w Opawie
Innym przedstawicielem
rodu odnotowanym w XVI-wiecznych źródłach był Maciej (Macek) Jebastys z Nawsia,
młynarz, wspomniany w 1560 roku na jednym z dokumentów księcia cieszyńskiego
Wacława III Adama. Macieja Jebastysa odnajdziemy również w urbarzu (spisie
powinności), sporządzonym w latach 1576-1577. W tym samym zestawieniu wśród
właścicieli gruntów w Milikowie pojawia się Paweł Jebastys.
Z kolei w urbarzu z 1647 roku zostali odnotowani Urban Jebastys vel Oczko („Gebastys alias ginak Oczko”) i jego brat Jan Oczko vel Jebastys („Oczko gynak Gebasstys”), posiadający grunty w Istebnej.Była też cieszyńska linia Jebastysów. W 1659 roku do prawa miejskiego Cieszyna został przyjęty Tomasz „Gebastik”, kowal z Jabłonkowa.
Wójtowie Mostów koło Jabłonkowa
Najwięcej pisano o Jebastysach z Mostów koło Jabłonkowa, czemu nie można się dziwić, bo byli właścicielami dziedzicznego wójtostwa. W 1622 roku wójtostwo nabył Jan Jebastys (starszy), po nim wójtostwo przeszło w ręce jego syna, Jana Jebastysa (młodszego). Kiedy Jan Jebastys (młodszy) zmarł, grunt nabył jego syn Fryderyk Jebastys (starszy).
Fryderykowi nie łatwo było gospodarować. Ojciec pozostawił nieco długów, musiał spłacić matkę i rodzeństwo, a w 1684 roku miał nieprzyjemność spotkać się z wojskiem cesarskim, które zniszczyło mu uprawę jęczmienia. Dzięki skardze wójta znamy szczegóły zdarzenia. Żołnierzom zmierzającym w kierunku Górnych Węgier (dzisiejszej Słowacji) towarzyszyli poddani Adama Borka z dwunastoma wozami. Właśnie oni wypuścili swoje konie na pole Jebastysa. Ten postanowił zarekwirować dwa konie, co niemal przypłacił życiem – bo wściekli poddani Borka ścigali go i chcieli dosłownie zamordować.
Ostatni wójt z rodu
W 1696 roku wójtostwo w Mostach koło Jabłonkowa nabył Fryderyk Jebastys (młodszy), syn Fryderyka (starszego). Gospodarował bardzo źle. W 1708 roku grunt wójtowski podzielono na pół i połowę kupił Jan Szotkowski. Jebastys nadal sobie nie radził, zaciągał kolejne długi – w efekcie w 1715 roku Szotkowski nabył drugą połowę wójtostwa.
Jednak zachował się szlachetnie wobec poprzednich właścicieli. Fryderykowi (młodszemu) dał chałupkę z zagrodą, kawałek ziemi do obsiania, dwa zagony na kapustę i trzy krowy. Widząc, co się stało z jego dorobkiem życia, Fryderyk (starszy) chciał popełnić samobójstwo. Szotkowski jednak przekazał staremu wójtowi dziesięć talarów, co było niemałą kwotą.
Koniec rodu?
W metrykach parafii w Jabłonkowie z połowy XVIII wieku odnalazłem informacje o dzieciach Doroty i Fryderyka (zapewne młodszego) Jebastysów. Córka, podobnie jak matka nosząca imię Dorota, poślubiła 7 lutego 1740 roku Jerzego Bazgierza, a syn Paweł ożenił się 23 stycznia 1746 roku z Marią „Powruzczok”.
Przypuszczalnie są to jedni z ostatnich przedstawicieli rodu Jebastysów. W źródłach z XIX wieku nie trafiłem na przedstawicieli tej familii. Nazwiska Jebastys, jak i podobnych, brak we współczesnych bazach nazwisk polskich i czeskich. Można być jednak niemal pewnym, że potomkowie Jebastysów po kądzieli mieszkają po dziś dzień na Śląsku Cieszyńskim.
Z kolei w urbarzu z 1647 roku zostali odnotowani Urban Jebastys vel Oczko („Gebastys alias ginak Oczko”) i jego brat Jan Oczko vel Jebastys („Oczko gynak Gebasstys”), posiadający grunty w Istebnej.Była też cieszyńska linia Jebastysów. W 1659 roku do prawa miejskiego Cieszyna został przyjęty Tomasz „Gebastik”, kowal z Jabłonkowa.
Wójtowie Mostów koło Jabłonkowa
Najwięcej pisano o Jebastysach z Mostów koło Jabłonkowa, czemu nie można się dziwić, bo byli właścicielami dziedzicznego wójtostwa. W 1622 roku wójtostwo nabył Jan Jebastys (starszy), po nim wójtostwo przeszło w ręce jego syna, Jana Jebastysa (młodszego). Kiedy Jan Jebastys (młodszy) zmarł, grunt nabył jego syn Fryderyk Jebastys (starszy).
Skąd ten ród?
Nazwisko jest charakterystyczne dla Jabłonkowa i okolic, gdzie Jebastysowie mieszkali już w pierwszej połowie XVI wieku. Można ich ostrożnie łączyć z Wałachami/Wołochami, jednak bez wyjaśnienia etymologii nazwiska trudno stawiać hipotezy dotyczące początków rodu.
Nazwisko jest charakterystyczne dla Jabłonkowa i okolic, gdzie Jebastysowie mieszkali już w pierwszej połowie XVI wieku. Można ich ostrożnie łączyć z Wałachami/Wołochami, jednak bez wyjaśnienia etymologii nazwiska trudno stawiać hipotezy dotyczące początków rodu.
Fryderykowi nie łatwo było gospodarować. Ojciec pozostawił nieco długów, musiał spłacić matkę i rodzeństwo, a w 1684 roku miał nieprzyjemność spotkać się z wojskiem cesarskim, które zniszczyło mu uprawę jęczmienia. Dzięki skardze wójta znamy szczegóły zdarzenia. Żołnierzom zmierzającym w kierunku Górnych Węgier (dzisiejszej Słowacji) towarzyszyli poddani Adama Borka z dwunastoma wozami. Właśnie oni wypuścili swoje konie na pole Jebastysa. Ten postanowił zarekwirować dwa konie, co niemal przypłacił życiem – bo wściekli poddani Borka ścigali go i chcieli dosłownie zamordować.
Ostatni wójt z rodu
W 1696 roku wójtostwo w Mostach koło Jabłonkowa nabył Fryderyk Jebastys (młodszy), syn Fryderyka (starszego). Gospodarował bardzo źle. W 1708 roku grunt wójtowski podzielono na pół i połowę kupił Jan Szotkowski. Jebastys nadal sobie nie radził, zaciągał kolejne długi – w efekcie w 1715 roku Szotkowski nabył drugą połowę wójtostwa.
Jednak zachował się szlachetnie wobec poprzednich właścicieli. Fryderykowi (młodszemu) dał chałupkę z zagrodą, kawałek ziemi do obsiania, dwa zagony na kapustę i trzy krowy. Widząc, co się stało z jego dorobkiem życia, Fryderyk (starszy) chciał popełnić samobójstwo. Szotkowski jednak przekazał staremu wójtowi dziesięć talarów, co było niemałą kwotą.
Paweł Jebastys z Milikowa w urbarzu spisanym w latach 1576-1577. Źródło: Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Cieszynie/Śląska Biblioteka Cyfrowa
Koniec rodu?
W metrykach parafii w Jabłonkowie z połowy XVIII wieku odnalazłem informacje o dzieciach Doroty i Fryderyka (zapewne młodszego) Jebastysów. Córka, podobnie jak matka nosząca imię Dorota, poślubiła 7 lutego 1740 roku Jerzego Bazgierza, a syn Paweł ożenił się 23 stycznia 1746 roku z Marią „Powruzczok”.
Przypuszczalnie są to jedni z ostatnich przedstawicieli rodu Jebastysów. W źródłach z XIX wieku nie trafiłem na przedstawicieli tej familii. Nazwiska Jebastys, jak i podobnych, brak we współczesnych bazach nazwisk polskich i czeskich. Można być jednak niemal pewnym, że potomkowie Jebastysów po kądzieli mieszkają po dziś dzień na Śląsku Cieszyńskim.
Skąd to nazwisko?
Władysław Milerski w książce „Nazwiska cieszyńskie” wywodził nazwisko Jebastys od czasownika, uchodzącego dziś za wulgarny. Podobną etymologię zaproponował Jaroslav Lipowski w pracy „Nazwiska z Jabłonkowa i okolic”. Istnieją jednak jeszcze inne rozwiązania. Być może nazwisko powstało z przekręcenia słowa „sebastos” (grecki odpowiednik słowa „august”), które w średniowieczu przysługiwało przedstawicielom bizantyńskiej rodziny cesarskiej. Z czasem w hierarchii bizantyńskich godności „sebastos” znalazł się na dość niskim miejscu, a na przełomie XII i XIII wieku tytuł ten sprzedawano nawet biedniejszym kupcom i cudzoziemcom. Z kolei w języku albańskim funkcjonuje czasownik „bastis” (znaczy tyle, co zaatakować znienacka). W każdym razie Półwysep Bałkański wydaje się dobrym tropem, jeśli chodzi o dociekanie nad etymologią tego rzadkiego nazwiska.
Władysław Milerski w książce „Nazwiska cieszyńskie” wywodził nazwisko Jebastys od czasownika, uchodzącego dziś za wulgarny. Podobną etymologię zaproponował Jaroslav Lipowski w pracy „Nazwiska z Jabłonkowa i okolic”. Istnieją jednak jeszcze inne rozwiązania. Być może nazwisko powstało z przekręcenia słowa „sebastos” (grecki odpowiednik słowa „august”), które w średniowieczu przysługiwało przedstawicielom bizantyńskiej rodziny cesarskiej. Z czasem w hierarchii bizantyńskich godności „sebastos” znalazł się na dość niskim miejscu, a na przełomie XII i XIII wieku tytuł ten sprzedawano nawet biedniejszym kupcom i cudzoziemcom. Z kolei w języku albańskim funkcjonuje czasownik „bastis” (znaczy tyle, co zaatakować znienacka). W każdym razie Półwysep Bałkański wydaje się dobrym tropem, jeśli chodzi o dociekanie nad etymologią tego rzadkiego nazwiska.
