sobota, 19 kwietnia 2025
Imieniny: PL: Alfa, Leonii, Tytusa| CZ: Rostislav
_-_transp.png){kind=spacer}
/ 
Zaproszenie do Nałęczowa, gdzie przez kilka lat mieszkał i tworzył Stefan Żeromski | 20.01.2025
120
lat temu powstała Chata Żeromskiego w Nałęczowie (województwo lubelskie), w
której obecnie mieści się muzeum autora „Przedwiośnia”. Sejm ustanowił rok 2025
Rokiem Żeromskiego z okazji 100. rocznicy jego śmierci a nałęczowskie muzeum
planuje szereg wydarzeń związanych z patronem placówki.
Ten tekst przeczytasz za 3 min. 30 s
Chata Żeromskiego. Fot. Naleczow.pl
Jest
to dawna pracownia pisarza wybudowana w 1905 r. na działce kupionej za
honorarium za powieść „Popioły”, stąd często przestrzeń ta nazywana jest
Popiołówką. Żeromski nabył działkę o pow. około 0,8 ha od doktora Wacława
Lasockiego, zaś do budowy zatrudnił miejscowych rzemieślników. – Wydaje się, że
to miejsce nie było wybrane przypadkowo, ponieważ zapewniało piękny widok z
Armatniej Góry na okolicę, a także znajdowało się niedaleko willi „Oktawia”
należącej do teściów Żeromskiego – wyjaśniła dr hab. Monika Gabryś-Sławińska
prof. UMCS, kierownik Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie.
Zwróciła uwagę, że było to spełnienie marzeń pisarza o posiadaniu własnego domu, gdyż po utracie rodziców w młodym wieku Żeromski nie miał tak naprawdę swojego miejsca na ziemi. Chatę zaprojektował Jan Koszczyc Witkiewicz, wówczas młody architekt, dla którego był to pierwszy w pełni samodzielny projekt. Żeromski pragnął, aby dom wyróżniał się na tle architektury uzdrowiska i przełamywał dominujący wówczas w przestrzeni Nałęczowa styl szwajcarski. Stąd inspiracja stylem zakopiańskim, który kojarzył się mu z polskością. – Chata liczy zaledwie 43 metry kwadratowe. W tym miejscu pisarz miał przede wszystkim pracować i spotykać się ze znajomymi. Bardziej tu pomieszkiwał niż przebywał na stałe. Bliskość willi „Oktawia”, w której Żeromski stołował się i odpoczywał otoczony rodziną, zapewniała wygodę i pozwalała przeznaczyć Chatę głównie na miejsce pracy” – powiedziała ekspertka.
Jednoizbowy budynek z sosnowych bali podzielony jest na dwie części: oficjalną i osobistą. O unikatowości wnętrza świadczy pierwotne wyposażenie pracowni z początku XX w. W Chacie znajduje się oryginalne biurko, przy którym Żeromski tworzył jeszcze w Warszawie fragmenty „Popiołów”, a już w Nałęczowie „Dzieje grzechu”, „Słowo o bandosie”, „Różę”, „Dumę o hetmanie”. Biurko z 1858 r. jest częścią zestawu mebli z orzecha włoskiego (kanapa, stół, krzesła, fotele) w stylu simmlerowskim, który był prezentem od matki jego żony Oktawii. W drzwi biblioteczki wstawione zostały zaś reprodukcje rzeźb antycznych, którymi fascynował się Żeromski.
Żeromski spędził w Chacie około trzy lata, przy czym – jak zaznaczyła profesor – lata 1905-1907 to bardzo intensywny czas w jego życiu. Na wiecach w Nałęczowie wzywał do angażowania się w działania niepodległościowe, stworzył ochronkę dla nałęczowskich dzieci, uczestniczył w organizowaniu wakacyjnych kursów dla nauczycieli, zaangażował się w działalność Towarzystwa Oświatowego „Światło”, zainicjował badania archeologiczne. W 1907 roku odkrył w Nałęczowie neolityczne groby szkieletowe, a następnie sprowadził do kurortu archeologa i etnografa Mariana Wawrzenieckiego, który zbadał wykopaliska autora, a także przeprowadził własne badania.
W listopadzie 1908 r. pisarz, w obawie przed aresztowaniem, opuścił Nałęczów i wyjechał do Warszawy. Pisał wtedy: „Wszystkiego żal. Żegnajcie, piękne, nałęczowskie pagórki i doliny, szumiące drzewa w parku, ukochane krzewy i ty, niewymowna swobodo dziecięcych dni”. Do Chaty powrócił na krótko w 1918 r. z umierającym synem. Później odwiedził Nałęczów jeszcze w 1922 r., gdy nastąpiło przeniesienie zwłok Adasia z cmentarza do Mauzoleum na terenie ogrodu otaczającego Chatę.
Zwróciła uwagę, że było to spełnienie marzeń pisarza o posiadaniu własnego domu, gdyż po utracie rodziców w młodym wieku Żeromski nie miał tak naprawdę swojego miejsca na ziemi. Chatę zaprojektował Jan Koszczyc Witkiewicz, wówczas młody architekt, dla którego był to pierwszy w pełni samodzielny projekt. Żeromski pragnął, aby dom wyróżniał się na tle architektury uzdrowiska i przełamywał dominujący wówczas w przestrzeni Nałęczowa styl szwajcarski. Stąd inspiracja stylem zakopiańskim, który kojarzył się mu z polskością. – Chata liczy zaledwie 43 metry kwadratowe. W tym miejscu pisarz miał przede wszystkim pracować i spotykać się ze znajomymi. Bardziej tu pomieszkiwał niż przebywał na stałe. Bliskość willi „Oktawia”, w której Żeromski stołował się i odpoczywał otoczony rodziną, zapewniała wygodę i pozwalała przeznaczyć Chatę głównie na miejsce pracy” – powiedziała ekspertka.
Jednoizbowy budynek z sosnowych bali podzielony jest na dwie części: oficjalną i osobistą. O unikatowości wnętrza świadczy pierwotne wyposażenie pracowni z początku XX w. W Chacie znajduje się oryginalne biurko, przy którym Żeromski tworzył jeszcze w Warszawie fragmenty „Popiołów”, a już w Nałęczowie „Dzieje grzechu”, „Słowo o bandosie”, „Różę”, „Dumę o hetmanie”. Biurko z 1858 r. jest częścią zestawu mebli z orzecha włoskiego (kanapa, stół, krzesła, fotele) w stylu simmlerowskim, który był prezentem od matki jego żony Oktawii. W drzwi biblioteczki wstawione zostały zaś reprodukcje rzeźb antycznych, którymi fascynował się Żeromski.
Żeromski spędził w Chacie około trzy lata, przy czym – jak zaznaczyła profesor – lata 1905-1907 to bardzo intensywny czas w jego życiu. Na wiecach w Nałęczowie wzywał do angażowania się w działania niepodległościowe, stworzył ochronkę dla nałęczowskich dzieci, uczestniczył w organizowaniu wakacyjnych kursów dla nauczycieli, zaangażował się w działalność Towarzystwa Oświatowego „Światło”, zainicjował badania archeologiczne. W 1907 roku odkrył w Nałęczowie neolityczne groby szkieletowe, a następnie sprowadził do kurortu archeologa i etnografa Mariana Wawrzenieckiego, który zbadał wykopaliska autora, a także przeprowadził własne badania.
W listopadzie 1908 r. pisarz, w obawie przed aresztowaniem, opuścił Nałęczów i wyjechał do Warszawy. Pisał wtedy: „Wszystkiego żal. Żegnajcie, piękne, nałęczowskie pagórki i doliny, szumiące drzewa w parku, ukochane krzewy i ty, niewymowna swobodo dziecięcych dni”. Do Chaty powrócił na krótko w 1918 r. z umierającym synem. Później odwiedził Nałęczów jeszcze w 1922 r., gdy nastąpiło przeniesienie zwłok Adasia z cmentarza do Mauzoleum na terenie ogrodu otaczającego Chatę.
