poniedziałek, 6 maja 2024
Imieniny: PL: Beniny, Filipa, Judyty| CZ: Radoslav
Glos Live
/
Nahoru

Michael Morys-Twarowski przedstawia kolejny cieszyński ród. Tym razem wybór padł na Toporkiewiczów | 26.04.2024

Toporkiewiczowie to przykład rodu, który na Śląsku Cieszyńskim pojawił się w drugiej połowie XIX wieku. Protoplasta śląskiej linii tej familii był jednym z wielu imigrantów z Galicji, szukających nad Olzą pracy i lepszego życia.

Ten tekst przeczytasz za 4 min. 30 s
Metryka chrztu Jana Toporkiewicza, urodzonego w 1878 roku w Starym Miescie koło Frysztatu. Źródło: Archiwum Krajowe w Opawie.

Rodzinną wsią Toporkiewiczów jest Wilkowisko, miejscowość położona w powiecie limanowskim w dzisiejszym województwie małopolskim. W bazie Geneteka (geneteka.genealodzy.pl) można znaleźć indeksy metryk chrztów z parafii w Wikowisku. Obejmują one tylko wybrane okresy, ale po ich lekturze można zorientować się, że Toporkiewiczowie byli rodem związanym z tą miejscowością od pokoleń. Już w 1787 roku urodzili się Jan Toporkiewicz, syn Tomasza i Marii (Marianny) z domu Pala, oraz Katarzyna Toporkiewicz, córka Wojciecha i Reginy z domu Trzopek.

Rynek w Limanowej. Fot. Wiktor Baron/Wikimedia Commons

Najbardziej znanym przedstawicielem rodu był Wojciech Toporkiewicz, urodzony w 1909 roku w Wilkowisku, aktywny działacz ludowy w powiecie limanowskim. Informacje o nim rozsiane są w różnych opracowaniach, a w okresie międzywojennym o Toporkiewiczu można było też przeczytać w „Śląskiej Gazecie Ludowej”.

Wojciech Toporkiewicz, czyli Jan Toporkowicz
Niewątpliwie krewnym wspomnianego działacza ludowego był jego imiennik – Wojciech Toporkiewicz. Przyszedł on na świat w 1849 roku Wilkowisku jako syn Jana Toporkiewicza i Małgorzaty z domu Kasprzyk. Zdaje się, że rodzice Wojciecha nie posiadali gruntu, bowiem w metryce ślubu syna Jan figuruje jako „inmann” (komornik, osoba wynajmująca izbę tj. komorę u bogatszych gospodarzy). Wojciech przeniósł się z Galicji do Księstwa Cieszyńskiego. 30 maja 1876 roku we Frysztacie ożenił się z Karoliną Gorgol, córką Franciszka, chałupnika w Gołkowicach na ówczesnym pruskim Śląsku.
Karolina i Wojciech Toporkiewiczowie mieszkali w Starym Mieście koło Frysztatu. Wojciech zarabiał na życie jako górnik. W tamtym czasie księgi metrykalne parafii rzymskokatolickiej we Frysztacie były prowadzone dość niedbale, stąd Wojciech Toporkiewicz pojawia się na ich kartach jako Albert Toporkiewicz i jako Jan Toporkowicz. Podmianę Wojciecha (w niemieckim zapisywano to imię jako Adalbert, bo święty Wojciech takie imię przyjął na bierzmowaniu) na Alberta można jeszcze zrozumieć, lecz ten Jan jest bardzo zagadkowy.
Karolina i Wojciech vel Jan Toporkiewiczowie mieli trzech synów: Józefa (1875-1877, zapewne legitymowany po ślubie rodziców), Jana (1878-1884) i Franciszka (ur. 1879).

Według bazy „Nazwiska w Polsce”, prowadzonej przez Instytut Języka Polskiego PAN, nazwisko Toporkiewicz pochodzi prawdopodobnie od nazwy osobowej Toporek, która to z kolei nazwa osobowa pochodzi od słowa „topór”. 


Franciszek Toporkiewicz ze Stonawy

Franciszek Toporkiewicz (ur. 1879) mieszkał w Stonawie, pracował w koksowni. 18 lutego 1906 roku poślubił wdowę Karolinę Smolik z domu Herzy. W spisie powszechnym z 1921 roku Karolina występuje jako wdowa (w sensie: wdowa po Toporkiewiczu), zatem Franciszek Toporkiewicz zmarł przed tą datą. Wszystko wskazuje na to, że w czasie I wojny światowej został powołany do wojska austriackiego i już nie wrócił do domu. W Stonawie na pomniku upamiętniającym ofiary I wojny światowej znajduje się nazwisko Franciszka Toporkiewicza.
Z małżeństwa Karoliny i Franciszka (starszego) Toporkiewiczów pochodzili: Franciszek (młodszy) (ur. 1906), Rudolf (1908-1910, zmarły na odrę), Anna (ur. 1910), Maria (ur. 1912) i Emil (ur. 1914). Tragiczne okazały się losy obu synów Franciszka (starszego). Franciszek (młodszy) zmarł w 1925 roku w zakładzie dla obłąkanych w Opawie. Z kolei Emil, nie mogąc znaleźć pracy w czasie kryzysu, z Sylwestrem Goryczką ręcznie malowali 20-koronówki, za co w 1935 roku zostali aresztowani pod zarzutem fałszerstwa (pisał o tym „Nasz Lud”, 1935, nr 33).

Toporkiewiczowie pochodzą z dawnej Galicji, konkretnie z powiatu limanowskiego. 


Linia z Polskiej Ostrawy
Krewnym, chociaż nie wiadomo jak bliskim, Wojciecha vel Jana Toporkiewicza, protoplasty opisanej linii rodu, był Jakub Toporkiewicz (ur. 1871). Również urodził się w Wilkowisku, także osiedlił się w Księstwie Cieszyńskim, również pracował jako górnik – tyle że mieszkał w Polskiej Ostrawie. Ożenił się z Katarzyną Rojek. Ich syn, Józef (ur. 1897), w czechosłowackim spisie powszechnym z 1921 roku figuruje jako osoba narodowości czeskiej o nazwisku Toporkevič.
Michael Morys-Twarowski




Może Cię zainteresować.