czwartek, 25 kwietnia 2024
Imieniny: PL: Jarosława, Marka, Wiki| CZ: Marek
Glos Live
/
Nahoru

Na posiónku pisane: Jymioła | 17.12.2020

Łażym po jabłóni i swojóm pastyrskóm loskóm z takim hoczkym na chytani owiec na kóńcu staróm sie zachycić kistke jymioły czym jak nejbliżyj przi gałynzi, z kierej wyrosto. Prowie sie mi to podarziło.

Ten tekst przeczytasz za 5 min.
Fot. Michoł
 
 
Teraz starczy loskóm zwyrtnyć i pocióngnyć kapke ku sobie i już sie odłómano jymioła kulo z Wyrchgóry na dół po przipruszónej śniegym trowie, jako taki wielki, zielóny i niedofukany balón. Barany, kierym już skónczyła słóżba przi owcach, jyny na to czakały i tóż zaroz hurmym pognały za nióm. Ja, za jymiołóm to sie mogóm urwać! Roglóndóm sie po korónie za dalszymi kiściami. No, je ich tu naprowde godnie.
 
Oto tu u nas był arborysta Gąsior, kiery dostoł na starość wysadzyni owocowych strómków kole tej na nowo postawiónej gmińskij drzewiónki u Szymeczka, naprzeciwko Nydeczanki, czyli bywałego Eisnera. I tóż zganioł ón po Nydku odkopki tutejszych trześni i śliwek. Jednóm młodóm śliwke broł aji tu od nas, zponad stodoły. Jak my jóm wykopali, to sie Gąsior rozglóndoł po naszym sadzie i dziwił sie, że coż tak z tóm jymiołom nic nie robiymy. Jo mu wprawdzie powiadoł, że jóm rwiym dlo owiec, ale to snodzi nie starczy, bo sie zaś opuści i że sie jóm mo z całymi gałynziami odrzazować. Jo se myśloł swoje o tym, jako to prziroda sama chce, ale teraz muszym prziznać, że tu tej jymioły naprowde jakosi przibyło i tej zimy bydzie przeca jyny trzeba chycić aji za tóm piłke. Ale naisto nie wytnym jóm wszyckóm.

Jymioły je teraz kupe nie jyny u nas. Piszóm, że dusi strómy i trzeba jóm tympić. Już aji snodzi wymyśleli aji jakisi postrziki, kiere jymiołe pobudzajóm, coby óna pryndzyj rosła. Jak sie jóm ale postrziko w zimie, to sie wprawdzie popłoszy i zacznie róść, ale nimo wtedy z czego brać i ginie. Jyny nie wiym, czy to majóm ganc jasno otestowane, co tyn postrzik zrobi w prziszłości z tymi strómami, na kierych ta jymioła rośnie. Jymioła właściwie nima ani pasożyt, ale półpasożyt. Biere ze strómu wode i minerały, ale sama je zielóno i czynść produktów swoji własnej fotosyntezy wraco do tej gałynzi, na kierej siedzi. Jako z tymi „darami” umiy tyn kiery stróm gazdować, to już je jego sprawa. Ponikiedy widzymy, że gałynzie schnóm czy łómióm sie prowie nad miejscym kaj jymioła rośnie, ponikiedy zaś sóm gałynzie z jymiołóm szumne i zielóne. 

Podobne uczynki mo jymioła aji na ludzi. Lyczy, ale też jako skoro każdy lyk może aji truć. Reguluje ciśniyni krwi, rorszyrzo żyły, posilo prace serca. Tym że hamuje dzielyni kómórek, kapke pumogo aji na raka, zwłaszcza żołóndka. Jymioła lyczy choroby tarczycy, hamuje krwawiyni, a ponikiedy pumogo aji przi niepłodności. Ty biołe lepki kuliczki jymioły sóm dobre na omarzniytóm skure. Jymioła je lykym skoro na wszycko, bo umiy zmobilizować system odporności organizmu. Kupe ale zależy na jakim strómie ta jymioła rośnie, bo to z niego biere do siebie ponikiere jego składniki. Nejcynniejszo je snodzi jymioła z jabłóni abo z głogu, zato baji jymiołe, kiero rosła na topoli sie nimo używać. Starzi owczorze twierdzóm, że jymioła pumogo owcóm nie tracić płodu i udziyrżeć kotność aż do wiosny. Isto sie to biere aji z tego, że jak w zimie bywała biyda o siano, to jymioła dodała owcóm jokómsi tóm siłe i kapke witaminów. Jednym z zapisanych tradycyjnych przywilejów owczorskich było kiejsi prawo rwanio jymioły dlo swoich stad aji ze strómów na pańskim. 

Jymioła, kieróm snodzi nasi przodkowie nazywali starzynślim, je roślinóm magicznóm. Legenda głosi, że w downych czasach bywała wielkim strómym, i że to z jejigo drzewa Św. Jozef ustrugoł kolybke dlo małego Jezuska. Ale po trziceciu trzech rokach ludzie z drzewa jymioły zbili aji krziż i powiesili na nim swoigo Zbawiciela. Jymioła potym za kore straciła postać strómu, kiery wyrosto prosto z Ziymie, z gańby sie rozpadła na małe gałónzki i schowała do korón inszych strómów. Coby zaś odczynić swojóm wine, staro sie teraz chrónić ludzi aji zwierzynta i przinoszo im szczynści, zdrowi, płodność i dostatek. Sama sie stała symbolym nadzieji, symbolym odradzanio sie i nowego poczóntu. Zielyni sie na strómach, z kierych już liści opadło. Przinoszo swoje owoce w czasie, kiej insze rośliny śpióm, w czasie przesilynio zimowego, w czasie Bożego Narodzynio. 

Barany już na dzisio majóm jymioły dość. Myślym ale, że sie nic nie stanie, jak jakóm gałónzke zaniesym już teraz aji do chałpy, bo to przeca pasuje, coby potym na Świynta Godowe w izbie jymioła wisiała i patrzi sie pod nióm aji babe uściskać i pobozkać, coby my sie mieli radzi aji w prziszłym roku. I tóż swojóm pastyrskóm loskóm targóm jeszcze jednóm szumnóm kiść, i opaternie jóm znoszóm zawieszónóm na tym kóncowym hoczku. Snodzi by straciła swojóm czarodziejskóm moc, jakbych sie ji gołóm rynkóm dotknył pryndzyj niż zlezym na ziym. Akurat jeszcze muszym barany odegnać, coby mi tej jymioły nie ogryzły i już z nióm schodzym z Wyrchgóry na dół ku chałpie. A za nami już pómalutku idóm Świynta. 



Może Cię zainteresować.