Ziemniaki zawierają błonnik, witaminę C oraz magnez, jednak mają też wysoki indeks glikemiczny i duży udział skrobi, co wcześniej wiązano z podwyższonym ryzykiem rozwoju cukrzycy typu 2. Dotychczas jednak niewiele badań uwzględniało sposób ich przygotowania ani to, jak inne produkty, którymi często zastępowane są ziemniaki, wpływają na to ryzyko.

W nowej analizie naukowcy z Harvard T.H. Chan School of Public Health, Brigham and Women’s Hospital i University of Cambridge prześledzili dane ponad 205 tys. pracowników ochrony zdrowia uczestniczących w trzech dużych amerykańskich projektach prowadzonych w latach 1984-2021. W momencie rozpoczęcia obserwacji osoby te nie miały cukrzycy, chorób serca ani nowotworów, a co cztery lata wypełniały szczegółowe kwestionariusze żywieniowe.

W ciągu niemal 40 lat obserwacji cukrzycę typu 2 zdiagnozowano u przeszło 22 tys. osób. Po uwzględnieniu diety oraz innych czynników stylu życia ustalono, że na każde trzy porcje ziemniaków tygodniowo ryzyko rozwoju cukrzycy wzrastało średnio o 5 proc. Po rozróżnieniu metod przygotowania okazało się jednak, że efekt ten dotyczył przede wszystkim frytek – w ich przypadku wzrost wynosił 20 proc. Natomiast ziemniaki pieczone, gotowane lub w formie puree nie zwiększały istotnie zagrożenia chorobą.
Dodatkowo autorzy pracy zauważyli, że zastąpienie trzech porcji ziemniaków w tygodniu produktami pełnoziarnistymi obniżało ryzyko cukrzycy o 8 proc. Kiedy zastępowano nimi ziemniaki gotowane, pieczone lub puree spadek wynosił 4 proc., a kiedy frytki – 19 proc.

Co ciekawe, spożywanie białego ryżu zamiast ziemniaków, niezależnie od ich formy, wiązało się ze wzrostem tego ryzyka. – Nasze wyniki podkreślają, że zależność między spożyciem ziemniaków a ryzykiem cukrzycy typu 2 zależy od formy, w jakiej są podawane. Ważne są też produkty, którymi je zastępujemy. Otrzymane rezultaty są zgodne z obecnymi zaleceniami żywieniowymi, promującymi włączenie pełnych ziaren jako elementu zdrowej diety i profilaktyki cukrzycy typu 2 – podsumowali autorzy.

Zaznaczyli jednak, że ponieważ ich badanie miało charakter obserwacyjny, nie można wyciągać jednoznacznych wniosków o przyczynowości, a na wyniki mogły mieć wpływ także inne, nieanalizowane czynniki. W komentarzu redakcyjnym do publikacji podkreślono, że ziemniaki gotowane, pieczone i puree mogą być elementem zdrowej i zrównoważonej diety, ze względu na ich stosunkowo niski wpływ na środowisko oraz walory odżywcze, jednak priorytetem pozostają produkty pełnoziarniste.