sobota, 20 kwietnia 2024
Imieniny: PL: Agnieszki, Amalii, Czecha| CZ: Marcela
Glos Live
/
Nahoru

Na posiónku pisane: Owczy taniec | 31.10.2020

Stojym na Kympie pod Ostrym i rynkóm przichytujym kłobuk, coby mi go z głowy nie sfukło. Po wczorajszym przimrozku dzisio prziszeł ciepły wiater, kiery targo ze strómów zielónkawe jeszcze listki i zaś rozwónioł posiónek macierzónkóm. 

Ten tekst przeczytasz za 6 min. 15 s
Fot. Michoł

 
Na wiosne sie przi takich zmianach pogody dycki wiyncyj owiec koci a teraz na jesiyń sie ich wtedy jakosi wiyncyj góni. Zeszły tydziyń my kiyrdel rozdzielili na harymy i puścili ku owcóm barany. Tu na Kympie gazduje stary Ondrasz, kiery dostoł na starość trzicet owieczek oznaczónych zielónóm barwóm na grzbiecie. Prziszełech sie na niego podziwać, jakóż se tu radzi.

„No chłopie, dzisio bydziesz mioł naprowde kupe roboty”. Blisko Ondrasza sie pasóm sztyry owce po kierych widać, że to na nich przichodzo. Robióm „niby jakoby nic”, ale znać, że sie starajóm paść czym jak nejbliżyj niego a kamratki wycisnyć kónsek dalij. Ponikiedy ku baranowi prziwóniajóm, abo go aji lehutko tyrknóm głowóm do boku. Ondrasz ze słószności też ku nim prziczuchnie i kapke sie „poszczyrzi” – dźwignie główe do wyrchu, wyszpuli pysk i ukazuje zymby. Je to już ale stary harcownik, kiery wiy swoje i pozno, kiej to jeszcze nima óno i szkoda siły tracić. Ty jego sztyry galanki mu widać jeszcze ganc nie wóniajóm. Idzie ale ku pióntej, kiero leży kónsek dalij i przeżuwo. Grzebie przi ni nogóm i podbiyro jóm rogym. Ganc jak by mówił: „Hanka stowej! Pój se zatańcować”. Hanka stanyła i zaczyno owczy taniec. Baran obchodzo owieczke to z tej, to z drugij stróny, przechylo głowe na bok i od czasu do czasu dźwignie wysoko przednióm noge. Owca sie niby uchylo, ale co chwila sie na barana obezdrze tak, że ponikiedy sie jejich nosy spotkajóm. A jak sie kiero z kamratek przibliży, jako że też by se chciała zatańcować, to jóm rogym pod żebra żduchnie, bo to teraz je jyny jejich łowiynziok.

Prziszeł na to Pieter Kohót, kiery po rumuńsku umiy o kupe lepij niż jo. Jechali my nazod z Bukowiny tak, jak by sie jeździć autym ni miało. Po całym dniu chodzynio po owczych gazdówkach my w nocy gzuli przez Madziary. Pieter szoferowoł i ziajoł a jo siedzioł wedle niego i kapke wachowoł, czy mu kiedy nie bydzie trzeba głowe podeprzić abo wolant przichycić. Coby kapke to spani odegnać, tóż my se na cały głos puścili CDeczko, kupióne na jakisikej bynzince jeszcze w Rumunii. Isto przi sztwortej czy pióntej pieśniczce Pieter powtórzył nazwe tego nagranio: „Batrinesc Joc”, a potym dodoł: „Ovine Joc (czyto sie: owin żok). Joc je taniec, abo raczyj taneczno gra czy zabawa”. Wiyncyj mi mówić nie musioł. Że ovine znaczy owczy, to już wtedy wiedzioł aji jo. I zaroz sie mi to też skojarziło z tym tańcym, kiery sie tu teraz odgrywo przedy mnóm. Dyć to obchodzani barana kole owce i dźwigani przednich nóg to przeca je zachodzóny w tym naszym starym górolskim łowiynzioku!

W ksiónżkach piszóm, że nazwa łowiynzioka pochodzi isto od tego, że sie go tańcowało w kiyrpcach z owiynzij skury, kiere sie oblykało od świynta ku muzyce a na co dziyń sie nosiło kiyrpczyska ze skury świńskij. Jeszcze inszo hipoteza twierzi, że sie tak nazywo tymu, bo sie go tańcuje na placu, kiery nima wiynkszy niż skura z krowy. Mnie sie ale naprowde bardziyj widzi to, że kiejsi, jak baji na Św. Jóna prziszły na sałasz aji dziołchy z dziedziny, to z nimi pastyrze, czy już świadómie czy ni, tańcowali podobnie jako to u swoich owiec widowali. A to, że by sie tu u nas dochowoła staro wałasko nazwa tańca, też nas dziwić nie musi. Dyć też aji my tu mómy Kiczore, Koszorki, Kolybiska, mómy grónie i grapy. To wszycko sóm nazwy rumuńskigo pochodzynio. W Nydku zaroz wedle Łyngu je aji Segietek, tak samo w miejscu, kaj je mokro, tak jako w Rumunii pod Maramureszym leży Sighetu Marmatiei tam, kaj sie trzi rzyki slywajóm, jako Słowiocy majóm Sihoť czy Sihelene Pole abo Jabłónkowianie swojóm Szygłe. Wszycko to sóm Karpaty, kaj sie kiejsi wałasko gospodarka rozprzestrzyniała a z nióm aji ponikiere słowa, pieśniczki czy tańce. Na Spiszu sie dochowoł stary magiczno-obrzyndowy taniec „ovčí zdych”, kiej bacza przi dźwiynkach gajdzicy naśladuje, jako owca umiyro, jak jeji żywot kóńczy. Jak sie to widzi, to ciarki przechodzóm po plecach. Czymu też by prowie u nas sie też ni móg dochować taki archaiczny karpacki „owczy taniec” poczóntków żywota? 

Jo sie kiejsi łowiynzioka uczył od Mostorzi, i tóż go tańcujym tak raczyj twardo i energicznie. Ponikierzi twierdzóm, że to je taniec miłosny i trzeba go tańcować bardziyj „zalotnie”. Po moimu ale zalotnie to prowie je tak, że sie patrzi ukozać siłe, ukozać to, że sie poradzym zwyrtnyć i przicupnyć kaj pasuje. Kupe też zależy na tym, z kim sie tańcuje. Jak bych z Dankóm łowiynzioka tańcowoł, jako bych ji bez ustanku chcioł pod fortuch sióngać, to bych naisto akurat po łbie oberwoł. Myślym, że w tym ludzkim łowiynzioku idzie w gruncie rzeczy o to samo, co w tym owczym tańcowaniu. Trzeba oddzielić wybranóm owieczke od kiyrdla, wyszczyrzić sie na nióm w uśmiychu, coby widziała, że móm zdrowe zymby i że nasze dziecka też taki mogóm mieć. Trzeba ukozać inszym baranóm, coby sie nie osmielili ku nóm przibliżyć a inszym owieczkóm, że sóm (aspóń w tej chwili) bez szans, bo teraz my dwo ze sobóm tańcujymy. Przi zachodzónym sie trzeba nawzajym poznać, zgrać i zesynchrónizować, coby do zwyrtanego wykroczyć wroz i dobróm nogóm i móc sie potym obracać jako trzeba, w prawóm stróne, jako słóneczko chodzi po niebie i jako sie cały świat krynci. 

Nad posiónek przilecioł mały kobuz, kiery sie staro chycić jakigosi inszego ptoszka. W tym wietrzisku sie mu to ale moc nie darzi. Widać jako manewruje, jako reaguje na porywy wiatru, jako skłodo i zaś rozcióngo swoje szpiczaste skrzidła, jako krónży kole swoji ofiary w staraszliwym łowiynzioku śmierci. A tu na dole na posiónku baran z owcóm prowie kóńczóm swój taniec żywota. Óna przestała przed nim uciekać, a ón sie jeszcze o nióm z boku opiyro i prubuje, czy sie nie ruszy. Ale owieczka stoji jak przibito. Już je przigotowano. Baran sie cofie za nióm, wspino sie na zadni nogi i robi to, co mu instynkt nakazuje. Robi to, czymu prziroda wymyśliła wszycki ty tańce, rytuały i gry miłosne, wszycky joki i łowiynzioki – coby do prziszłości było dość owiec aji dość pastyrzi.



Może Cię zainteresować.