środa, 24 kwietnia 2024
Imieniny: PL: Bony, Horacji, Jerzego| CZ: Jiří
Glos Live
/
Nahoru

Na posiónku pisane: Owce i słowa | 22.04.2020

Stojym i dziwóm sie na zawody jagnioków. Gónióm teraz całóm zgrajóm na zbity łeb z jednego kóńca posiónka na drugi. Na jednym kóńcu pod snozóm porośniyntóm grabami majóm swój główny szpilplac – kupke łóńskigo gnoja, kieróm już swoimi kótkami ubiły do gładka i wyrzeźbiły z ni taki se mały masyw skalny. 

Ten tekst przeczytasz za 4 min. 30 s
Fot. Norbert Dąbkowski

 

Na drugim kóńcu posiónka teraz majóm nowóm atrakcje, bo tam jasiynia wywróciło, i tóż przez jego piyń idzie skokać, wylazować na niego, sturkać sie i przeciskać, coby za chwile zaś sie porwać i gzuć na drugóm stróne. Ponikiedy kierosi z mam, pasyncych sie na młodziutkij trowie, beknie krótko i zawoło swoje pociechy na swaczyne. I tóż potym jedyn czy dwa jagnioki oddzielóm sie od tej jagniyncej szkółki i lecóm pomuldać kapke mlyka. Już to nima jako jako przed dwiyma czy trzyma tydniami taki to procne chladani maminego cycka, dłógi pici, spoczywani i zaś pici. Teraz szkoda każdej sekundy, tóż to wyglóndo ganc jako we Formuli 1. Trzaba umieć z pełnego gazu zastawić pram przi wymiyniu i zaroz chycić cycek, „natankować paliwo” aż mamie zadek nadskakuje a potym, jak owca zrobi krok do przodku na znak, że starczyło, zwyrtnyć sie i pognać nazod ku kamratóm, coby też o jakóm zabawe nie prziść. Od czasu do czasu sie aji ponikiero z młodszych mam do porwać jagniokami i rozleci sie wroz z nimi po posiónku, skokajyncy wszyckimi sztyryma nogami naroz do luftu, ale po chwili sie zmiarkuje, że sie na nóm kamratki dziwajóm, cóż też to wyprawio, tóż spómali i zacznie zaś sie grzecznie paść. 

Dziwóm sie jaki jagnioki sie latoś urodziły. Sóm muszki z nakrapianymi pyszczkami i nogami, jako by ich mucha posmoliła. Żywczocy i podhalańcy ich pistrulami nazywajóm. Sóm bakesze z czornymi uszami i plamami kole oczy i nosa. Owce takij maści noszóm podobne miano skoro po całych Karpatach, aji w Rumunii ich „vakeszami” wołajóm. Tak samo tam biołe owce zwióm „bjela” i choć bioło barwa je po rumuńsku „alba”. Widać, że aji słowiański jynzyki miały swój wkład w tworzyniu tego starego „esperanta” karpackich owczorzy. Mómy tu też latoś ze dwie czy trzi murysy, u kierych czorno barwa na głowie i nogach dominuje, dwa strokate strokocze i isto z patnoście całych czornych czornulek jyny z biołymi kóńcami chłostków i biołymi plamami na wyrchu głowy, kiere wyglóndajóm jako ta mało czopka od papiyża, i tymu też isto ich brynniocy piuskami nazywajóm. Jyny takij ganc typowej łoczkulki, co mo małe czorne plamy jyny kole oczy, latoś nima ani jednej. Mómy ale jeszcze dwie taki stare owce, i tóż trzeba bydzie powachować, coby sie ta maść z naszego kiyrdla i całej populacji nie wytraciła. Zato czulek z króciutkimi uszami je latoś aż siedym. Tóm ceche mo jyny jedna staro owca, ale łóni żech po ni niechoł baranka i na jesiyń nim przipuścił pore dalszych owieczek. Tak isto połówka jego potomstwa mo też ty karłowate uszy. Z tego widać, że za tymi krótkimi uszami czulek stoi dominatny gen i miało by sie lahko dać tyn znak aji w dalszych generacjach uchować. Nikierym jagniokóm już aji rogi zaczynajóm róść. Baranki ich bydóm mieć wszycki a owieczki bydóm ponikiere szute czyli bez rogów a ponikiere kornuty z rogami. Taki to rozmaite sóm ty nasze wałaski owce i dziynki tymu też kiejsi gazdowie dobrze mógli poznać swoje owieczki na wspólnym sałaszu. 


 

Wałaski owce sóm rozmaitej maści, ale pasujóm jedna ku drugij. Wszycki majóm hrubóm wełne, po kierej deszczcz sciyko jako po szyndziołach na dachu górolskij drzewiónki, majóm wónski pyski, dziynki kierym mogóm trowe aji spomiyndzy kamiyni wygryzać, majóm zrabne nogi z twardymi kótkami, kiere ich noszóm po grapach, gróniach, kamiyniskach i skałach. Nie sóm tak wyselektowane na wysokóm produkcje jako ponikiere insze rasy owiec, ale sóm twarde, zahartowane, skrómne i bardziyj sie też u nich dochowały ty stare instynkty stadne i tóż lepij dziyrżóm sie kiyrdla. Jak sie miyndzy wałaszki przido owce jakij inszej rasy, to to je zaroz poznać, nie jyny po wyglóndzie, ale aji po zachowaniu. Insze owce sie inaczyj pasóm, oddzielajóm sie z kiyrdla na bok a jak sie kaj dalij idzie, to zostowajóm pozadku.
 
Wałaski owieczki sóm jako ta naszo górolsko gwara, kiero je też tako surowo i nieuczosano, ale tak samo jako ty owce rozmaito, barwno i bogato w słowa. I ty nasze wałaski owce i tóm gware my dostali darym od naszych przodków i patrzi sie nóm wachować, coby óny dalij dziyrżały sie kiyrdla. Coby my nie stracili ani jednej tradycyjnej cechy tej rasy i ani jednego słowa tej gwary. Coby my ich uchowali dlo naszych dziecek i wnuków w pełnym bogactwie jejich czystości i rozmaitości. 

 



Może Cię zainteresować.